1920-д онуудаар залуу Буряад республика арадай театр нээхын шухала асуудал урдаа  табижа эхилээ. 1926 ондо Буряад багшанарай техникумдэ зургаан hарын хʏгжэмэй курс нээгдэжэ, Н.Гендунова  hурана. 1929 ондо артистын мэргэжэлтэдэ  талаантай залуушуулые hургаха мастерской нээгдэнэ. 12 эгээн хэсʏʏ бэлиг-талаантай залуушуул шэлэгдэбэ. Тэдэнэй дунда нютагаймнай басаган -Н.Д.Гендунова.

1931 ондо мартын нэгэндэ Буряад-Монгол Правительствын зарлигаар Верхнеудинск хотодо соелой техникум нээгдэбэ. Эндэ артистнуудые, хʏгжэмшэдые бэлдэнэ. 12 hурагшадhаа ʏлэhэн 8 hурагшад hуралсалаа эндэ дамжуулна. Эдэ  хадаа: Намжил Балдано, Найдан Гендунова, Чойжонима Генинов, Ульяна Болдонова, Санжидмаа Намсараева, Ханда Чимитова, Буда-Ханда Раднаева, Жугдур Пагбаин. 

            1932 ондо буряад арадай театр Намжил Балданогой "Прорыв"зʏжэгөөр ажалаа эхилээ. Н.Д.Гендунова энэ зʏжэг соо гол рольнуудай нэгыень Жалмын роль эдэбхитэйгээр наадаа.

1940 ондо Москва хотодо Буряадай нэгэдэхи соёлой декадада хабаадаа.  "Баир" гэhэн хʏгжэмтэ драма соо  нютагай хобууша Жарбай hамганай роль абьяас талаантайгаар наадаа гэжэ, Москвагай газетэнʏʏдтэ хэблэгдээ. Энэ декадын дʏнгөөр Н.Д.Гендунова ба А.Ильин хоёр "Заслуженный артист РСФСР"    гэhэн ʏндэр нэрэ зэргэдэ хʏртөө, Н.Д.Гендунова Ажалай Улаан Тугай Орденоор шагнагдаа.     

Агууехэ дайнай ʏедэ актёрнуудай бʏлгэмэй дунда Найдан Гендунова Беларусь фронтдо Совет Армиин  сэрэгшэдэй урда   зуу шахуу  концерт наада  харуулна.   

Агууехэ дайнай hʏʏлээр тʏрэл театрайнгаа тайзан дээрэ ба хото хʏдөө нютагуудаар Н. Островскын "Гроза" зʏжэг соо Варвара басаганай роль, Х.Намсараевай "Тайшын ташуур" соо – Гохон, Ц. Шагжинай "Тʏрʏʏшын жэл" – Дари шубуушанай г.м. рольнуудые наадана.

1959 он – Москва хотодо хоёрдохи буряад соёлой декада. Ц Шагжинай "будамшуу" зʏжэг соо баянай hамга Пиглайн роль наадана. Москва хотын зондо энэ зʏжэг ехэ hайхашаагдаа. Манай нютагай эхэнэр шэнги хоёр декадын хабаадагша байhан хʏн ʏсөөн. Найдан Гендунова театрайнгаа артистнуудтай монгол ороноор, хальмаг, татар, хакаси, башкириин республикаар зʏжэгʏʏдээ харуулжа зониие баясуулhан байна.

Театртаа ажаллахын хажуугаар кинодо хаагдаhан байна. Энэ  хадаа: "Пора таежного подснежника", "Земля Санникова ", "Захар Беркут", "Великий самоед", "Люди голубых озёр", "Прощание с матерой", "Злой дух Ямбуя" г.м.

1964-1965 онудаар В.Халматовай "Базарай бʏлэ" зʏжэг соо Бальжидай роль наадаа. Ажалайнь габьяае сэгнэн артистда РСФСР-эй арадай артистын нэрэ зэргэ ʏгтэнэ.

2008 ондо нютаг дээрэнь  Буддын Шажанай Дид Хамба лама Матвей Рабданович Чойбоновой ударидаглга доро шулуун хʏшөө Н.Д.Гендуновада, С.Д.Будажаповта, Д.Ц.Дашиевта  бодхоогдоо.

Найдан Гендуновагай нэрэ мʏнхэлэн шэнэ ʏйлсэ нэрээрнь нэрлэгдээ. 2013 ондо манай hургуули РСФСР-эй арадай артистын нэрэмжэтэ болоо.

Энэ мэдээжэ артистын ажабайдал ямар хʏндэ байгаа гээшэб! Зохёохы ажалаараа буряад соёлой хʏгжэлтэдэ хэды ехэ нʏлөө оролто хээб? Ажалаййнгаа хажуугаар олон ʏхибʏʏдтэй эхэнэр байгаа. Эмгэйнгээ  нэгэ адли обогтой  нютагайнгаа суута артист  Н. Гендуноватай адли хэсʏʏ, Эхэ орондоо дуратай, арад зондоо хʏндэтэй хʏн болохые зорижо тэмсэхэб.