Тогмитова Р.Ц.,1958г., учитель математики;

Доржиева Арина, выпускница Кижингинской средней общеобразовательной школы им. Х.Намсараева 

Энээхэн ногоон дэлхэй дээрэ

Эхэнэрэй бэе оложо туроод,

Эхын жаргал эдлэжэ ябахаhаа

Эрхим юумэ байха юм гу?

Ц.Дондогой.

ЭРХИМ БАГША, ЭНЭРХЫ ЭЖЫ

Тоо бодолгын багша, «Арадай эрдэм hуралсалай отличник» Цырен-Долгор Бодиевнагай намтар болон багшын ажал тухай хэгдэhэн шэнжэлэлгын хүдэлмэритэй танилсуулха гэhэн зорилго табигдаад байна.

1933 ондо Хэжэнгын аймагай Дунда Худанай Улзытэ нютагта хальбан угай Бодиин Чимит-Доржо ба Жанчигай Цыренжап хоёрой үгытэй таряаша бүлэдэ түрэhэн, мүнөө Улаан-Үдэдэ ажаhуудаг багшын ажалай ветеран Цырен-Долгор Бодиевна Чимитдоржиеватай уулзахадамнай иигэжэ хөөрөөгөө эхилбэ:

- Саг яаhаншье түргэн сахаригтан ошодог юм гээшэб! hаяхан лэ гэжэ hанан гэhээш, 75 наhа хүрэбэб. Наhанайм нүхэр Шэмэдшье наhа бараhаар 25 жэл болохонь. Үхибүүдшье булта айл болонхойнууд, тэдэнэйнгээ дунда аша зээнэрээ харалсаад hуунаб даа. Эхэ, эсэгэмни hургуули hударгүй колхозойнгоо ажалда магтаалтай, айл аймагтаа хүндэтэй ябаа. Сагнай hайн тээшээ хубилжа, hураха арга боломжотой болобо гээшэт, hурахал хэрэгтэй, hураха, бидэ хоер hургуулигүйбди, харин таанаднайл эрдэм шудалбал, хаанашье ябаа hаа, ядахагүйт гэжэ найман үхибүүдтээ эжы, абамнай захигша бэлэй. Эхэ эсэгын буянгаар булта дээдэ эрдэмтэй болообди, гурбамнай эрдэмэй ажал эрхилжэ, үшөө дээшээ ургаа. Би Хэжэнгэдэ 10 класс дүүргээд, багшанарай дээдэ hургуулида ороhонби, тэрэл үеэр буряад хэлэнэй таhагай оюутан ябаhан Шэмэдтэеэ танилсажа гэрлээбди. hүүлээрнь нүхэрэйнгөө нютаг Загаhатада багшалаабди. Би тоо бодолго, харин нүхэрни буряад хэлэ, литература заахаhаа гадна, зохёолдо шуналтай hэн тула шүлэг бэшэгшэ бэлэй.

Тэрэ үедэ ясли, сад байха бэшэ, багахан үхибүүдээ өөhэдыень гэртээ орхижорхёод лэ, ээлжээлэн барин ябагдагша hэн даа. Нүхэрэйнгөө «Хэжэнгын гол» сониной редакторай орлогшоор томилогдоходо, аймагай түб Хэжэнгэ зөөхэ баатай бологдоо. Багахан hургуулида хүдэлжэ байтараа, олон hурагшадтай томо hургуулида заахань түрүүшээр хүндэхэн байгаа даа. hуралсалай кабинет, даалгагдаhан класс, өөhэдымнай зургаан үхибүүд, гэртэхи, газаахи ажал – яhалал туйлагдаа гэжэ hанагшаб. Уран hайханай харалгада хабаадалга, агитбригадын ажал, лекторскэ бүлэг, шабинарайнгаа гэр гэрээр ябалга, юрэдөөл, тоолохо болоо hаа, олон бэзэ. Теэд хайшан гэхэбши, багшын ажал иимэл ха юм даа. Олон жэлдэ hургуулиин директорнүүдээр хүдэлhэн Цыдып Гармаевич Цыренжапов, Дугаржап Гыргеевич Баяртуев, физикын багша Виктор Санжимитыпович Мункин гэгшэдэй дэмжэдэг байhандань баяртайгшаб. Хэжэнгэдэ математика зааhан, хожомынь ехэ эрдэмтэн болоhон Г.А. Тармаевые дурдангүй яажа болохоб. Бэшэшье юу хэлэлтэйб даа, - гээд Цырен-Долгор Бодиевна хөөрөөгөө түгэсхөө hэн.

35 жэлэй туршада таhалгаряагүй багшалhан, арадай эрдэм hуралсалай отличник Цырен-Долгор Чимитдоржиевагай олон тоото шабинар багшаяа ехэ хүндэлдэг, аргын олдоо hаа, уулзажа, баяраа хубаалдажа байдаг. Эхэнэрэй жаргал, эхын жаргал эдлэжэ барашагүй мүнхын жаргал гэhэн мүрнүүд Цырен- Долгор Бодиевнада сэхэ хабаатай.

Зургаан үхибүүдынь булта гэр бүлэтэйнүүд. Хүгшэн эжыдээ 17 аша зээнэр, 4 гушанарые бэлэглэнхэй. Зургаан ашанарынь Улаан-Үдэ, Хэжэнгын hургуулинуудые алтан медальнуудтайгаар дүүргэжэ, Инди, Америкэ, Польшо, Росси гүрэнэйнгөө Москва, Новосибирск хотонуудаар эрдэм бэлигээ дээшэлүүлэн ябажа, эжыдээ баярай тэмдэгүүдые, амжалта тухайгаа утаhаар хөөрэжэл, амар мэндээрнь hонирхожол байдаг. Ехэ хүбүүн Эрдэм физико-математикын эрдэмэй кандидат, ВСГТУ-гай доцент, Гунга Хэжэнгэдээ «Хүн зониие ажалаар хангаадаг түб» толгойлдог, Эржен басаган буряад хэлэ заадаг, Энхэ философиин эрдэмэй кандидат, ВСГТУ-гай багша, Эрхэтэ түүхын эрдэмэй кандидат, БНЦ-да хүдэлдэг, одхон Эрдэни гүрэнэй казначействын ахамад мэргэжэлтэн мун. Энэ дэлхэйн бүхы hайн hайханиие Цырен-Долгор Бодиевнада хүсөөд, наhанайнь нүхэр Чимит Дарибазороной зохёоhон иимэ мүрнүүдые зорюулая:

Жэмэс шэнги басаган ябахадаш,

Жэгтэй ехээр дурлаа hэм даа,

Эхэ болоод байхадаш мүнөө,

Энхэрэл сэдьхэлэймни ехэнхинь

Балшар заахан хүүгэдтээ шэглэн,

Байраяа hэлгэшөө, хүлисыш даа

Инагай зулгы ирагуу аялга

Илагдангүй дабаха ямарш дабаа.

Хүүгэд хүгжөөд, инагаа олодог,-

Хүгшэрhэн хоёр хойморто налайн,

hайхан сэдьхэлэй далайда тамаран,

hаамайлдан hуухабди – ойлгыш даа.

Энэшнил бидэнэй инаг дуранай

Эршэтэ хүсэн лэ, ойлгоно гүш?

Бидэ хоёрhоо билтаран гараhан

Бисалгахы сэдьхэл тэрэл хаям.