«Сагаан убгэн - 2005» 

Хунхэр жалга нугатай Заган дабаае хунтэроод орхиходо, улаагай харгы Бэсуур тээшэ бэтирэн, hунан зурыдаг, Хатан Хёлгын эрьн хубоое зубшан оршодог баян бажагар Эбэр-Хонхолоор ябаа hэн гут? Энэмнай наянай дабаанда нахидшье гэнгуй ябаhан ажалай ба дайнай ветеран Бато Будаевич Дашиевай тоонто нютаг гээшэл даа.

Габшагай дорюун алхасатай гурбадахи табан жэлэй амжалтатай бэелуулэгдэжэ байтоар, фашис Германи гэнтэ харата муухайгаар добтолон орожо, совет арадта айхабтар ехэ аюул гай тохёолдуулаа hэм шуу.

1942 он. Хара далайн эрьн, Кавказ, Тула, Сталинград шадар шанга тулалдаанууд нэжэгэнэжэ, Минск, Киев, Латви, Литва, Эстони, мэтын аха дуу республиканууд алууршадай hабарта байгаа. Албанда мордохо саг ерэбэ. Забайкалиин сэрэгэй пехотно училищиин курсант Б.Б.Дашиев ордоhотой, аюултай Одессэ шадар туруушынхеэ дайнай хёрбоhые унхидажа, хатуу тэмсэлэй харгы замынь эхилбэ.

Дайнай харгы хундэшье, уташье байгаа даа. Хэды олон хайрата хубууд буhэдоо граната хабшуулжа, танкнуудые тэhэлээ гээшэб?! «Тоо тоолошонгуй олон немец танкнуудтай нюур нюураараа уулзахада, hуроотэйл hэн даа. Дэрэhээ самолёдууд бомбодохо, гаубица мэтын «галта сэмгэнууд» ундыхын аргагуй, ундэр губээгэй саанаhаа турьялжал байха... Энэ тама соо хунэй амиды улэхэнь гайхалтай бэлэй...» - гээд, урдын сэрэгшэ хоорэдэг. Хожомоо Украинска 1-дэхи, Украинска 3-дахи фронтнууд дээрэ дайгаа ургэлжэлуулжэ, лейтенант Бато Дашиев уни хулеэгдэhэн Илалтын жабхаланта удэрые Чехославакиин нэгэ хотодо угтаhан юм. Тиигээдшье амитан зон арюун наранай туяа хаража, ажахыгаа hэргээжэ эхилээ hэн: Дайшалхы шагналтай Эбэр-Хонхолын хубуун албанhаа бусажа ерээд, удаан амаржа байгаагуй.

Хун бухэнэй ургалтын шатануудта багша, hурган хумуужуулэгшэ гэжэ байдаг ааб даа. «Буряад унэн» сониной «улзы хэшэгтэй» уудые ерээдуйн олохон зохёолшод, журналистнууд татажа ороhон байха.

Тэдэнэй нэгэн — Бато Будаевич Дашиев. Багшанарай багша байhан Р.Б.Бимбаев залуу нухэдтоо бэшэлгын орёо нарин нюусые ойлгуулдаг, тиихэдээ гол нугалбари hудаhынь оножо, найруулгаяа нягта холбоотой байхаар зохёохо шухала гээд тайлбарилдаг, заадаг юм hэн. Удэр хоногой унгэрхэ бури залуу журналист ажалдаа улам шуналтай боложо, аймагай, республикынгаа хэрэг байдалаар hонирхожо, элдэб хэмжээ ябуулгануудта эдэбхитэйгээр хабаададаг болобо. Имагтал усэд нэтэруу оролдолгын ашаар лэ хун мэргэжэжэ, эрдэм шадабаряа дээшэлуулдэг гээшэ ааб даа.

Яаралгуйхэноор ажабайдалые адагладаг журналист Бато Дашиев ургэн дэлгэр газар нютагуудаар яhала дондооргоо. Далай холын Далахай гу, угышье hаа, Хилмын хушуу тойрожо Байгалай загаhашадта хурэhэн, Баунтын альашад, Тоёной нуурhэшэд тухай хэды hонин зураглал, тобшо мэдээнуудые толилуулаа гээшэб!

Коммунист Б.Б.Дашиев Эрхуу хотын дээдэ партийна hургуули амжалтатай дуургэжэ ерэhэнэ й hуулэр, партиин Буряадай обкомой шиидхэбэреэр «Унэн» сониной промотделые дахяад дааhан юм. Эндэл худэлжэ байхадаа, редколлегиин гэшуун Бато Будаевич Буряадай гигантын анхан hуури табилсаhан суута солото хунуудтэй, мун уйлэлбэриин новаторнуудтай уулзажа хоорэлдэдэг, арга тодхолнуудыень яажа бугэдын шадабари болгохо тухай бодомжолдог, «Унэнэй» нюурта дэлгэрэнгыгээр бэшэдэг hэн.

Буряадай ба Россиин соёлой габьята худэлмэрилэгшэ Б.Б.Дашиев журналистикын хугэн бэшэ ажалда унэн сэхээр алба хэhэн, 19 жэлэй туршада харюусалгата секретариин тушаал дааhан байна.

Отдел бухэнhоо ороhон найруулга бэшэгууд наряар хинагдадаг, шэнжэлэгдэдэг hэн. Хунэйшье мэдэhээр, совет уеын хуули эрилтэ шанга hэн. Москваhаа сэхэ дамжуулададаг шухалашухала материалнууд hуниин тэн болотор оршуулагдажа, барлагдажа, углоонэй улаан наоанаар уншагшадтаа заабол хургэгдэдэг байhан гээшэ. Тиигээд орёо зарим зуйлнуудэй тодо бэшээр найруулагдаhан гу, али узэгэй «булуудхын» нюдэндэ торолдобол, нэн туруун харюсалгата секретариин утаhан дохёо «редактор дуудана» гэшэншуугээр гэнтэ жэнгирхэл даа. Хамагай тулоо харюусадаг «штабай ноёной» нэгэхэн зуйл дээрэ энэ удаа тогтобоб.

Душэн жэл соо журналистын нарин мэргэжэлые сэхэ шууд барижа ябаа, наhан соогоо нарата Армени, хадата Дагестанай харгынуудаар дондоргоо, тэрэ тоодо Уласхоорондын журналистнуудай амардаг узэсхэлэн hайхан Варна хотые узэхэ золтой байhан. Хани нухэрэйнь, Буряад Республикын габьята врач Елизавета Раднаевнагай эмшэлэлгын зургаануудта эдэбхитэй hайнаар, энхэргэн зоолэхэноор худэлhэнэйнь гэршэ гэхэдэ, тэрэ уеын дээдын хайра — Ленинэй орден энгэртэнь толорhон юм... Тиихэдэ ури ухибуудынь ооhэдынгоо хуби заяа тодолжо, уутахан бууын «уурхайhаа» уни хада дэгдэн ниидэнхэйнууд. Булта ажалтай, аша, зээнэр олон.

Дашиевтан жаргалтай, олон хани халуун нухэдтэй, будуун тубшэн айлай нэгэн. СССР-эй ба Росиин Журналистнуудай холбооной унинэй гэшуун Б.Б.Дашиев урэ тугэлдэр ажалайнгаа тулоо республикын дээдын засаг эургаануудай зугhоо Хундэлэлэй грамотануудаар, унэтэ бэлэгуудээр нэгэтэ бэшэ урмашуулагдаhан юм. Нэгэтэ Бурдрам соо болоhон баяр ёhололой уедэ аха заха ветерандаа турэл коллективэйнь гарай бэлэг баряа.

Зохёохы арадайнгаа баян тугэлдэр ажабайдал, гун ехэ хараа бодолыень гуурhанайнгаа узууртэ ханхануулха гээшэ одоол злто наhанай заяан, ургэмжэлхэ буян хайра!