Нэгэтэ манай Ториин голой Жаргаланта нютагайхин залуушуул ба хоёр насатай убгэд хамтараад гypooс  ургээхэеэ агнуурида гарабад. Ургээлгэ  эхилхынгээ урда тээ ойн захада суглараад агнуури тухайгаа хэлсэе, буунуудаа шалгажа харые гэлсэбэд.

1920-оод гаран оной уеэр: ород-япон дайнай, 1-дэхи дэлхэйн дайнай, Октябриин хубисхал ба дотоодын (граждан) дайнай суулээр манай хасаг сэрэгшэ албатан ясатанда элдэб шалтаг ялтагаанаар шэнэ элдэб янзын гоё-гоёхон буунууд бии болосон байгаа. Омог залуушуул буунуудые зэргэлуулжэ газарта табихадань Агбаан, Аюша хоёр убгэдтэл хуушанай сахюур буун (кремневка) байба. Гоё-гоё берданка ( система Бердана), трехлинейка (винтовка Мосина) ба ондоошье шэнэ буунуудтай залуушуул мэргэншье, тургэншье ба холошье буудадагынь хайрхалдана. Хоёр убгэдэй хуушанай бууе аминдань табяад нэгэ залуунь тэдэндээ дээрэлхэнэ: «Энэ ямар муу буунууд гээшэб? Ангышье алахагуй, юумэшье онохогуй!» - гэжэ байжа. Агбаан, Аюша хоёр убгэднэй raahaH тамхияа аалиханаар hopoH бодолгото болонод досоогоо: « Тургэн горхон адагтаа хурэдэгуй. Эдэнэрнэй ямараар сурхэйтэнэ гээшэб!» - гэжэ байгаад.
 
Уданшьегуй гурбан залуушуул ургээлгэ хэхэеэ оодэнь нэгэ ехэ удхэн ойн узуур тээшэ ошобод, бэшэниинь тодхуулда угтажа суухаяа ойн эхинэй убэр ба шэлэ тээшээ морёороо шогшуулбад. Хоёр убгэднэйшье гологдосон хоёр хуушанай буунуудаа аба ад тодхуулда, сууринда суулсахаяа уруу дуруушаг моридоо галгиигбад. Унишье болонгуй ургэйшэдэй бархирха, хухирхэ дуулдажа дороосоо оодоо дунь дутэлжэ эхилбэ. Ургэйшэдэй талаЬаа айИан, сошордоЬон арбаад гуроосэд таран, энэ тэрэгуур тодхуулда hyyhaH ангуушадта харайлдан гарабад. Уноохи залуушуулымнай тургэноор буудадаг буунууд зай забхаргуй нэержэ эхилшэбэд. Тэрээн хоорондуур хоюулан дутэ hyyhaH убгэдэй сахюур буунуудай дуун нэгэ-хоёр дахин «пяс-пус» гэжэ тодоор гараба.

Аюша, Агбаан хоёрой буудасан газараа хараяа ошоходонь, нэгэ томо гэгшын гуран унашоод хэбтэбэ. Хоюулан арай гэжэ даажа тэрэ гурооЬэёо нэгэнэйнгээ мориндо ганзагалаад сугларЬан залуушуулдаа ошожо: « Бидэ убгэд муу яндан буугаараа буудасан ангаа абаад гэртээ харихамнай, харин таанар мэргэн сайн буунуудаараа буудасан гуроосэдоо абаарагты.» - гэжэ хэлээд гэр тээшээ моридоороо шогшуулбад. Харин залуушуул юуншье харюу хэлэжэ шадангуй амаа ангайлгаадлэ улэбэд. Юундэб гэхэдэ олон буудасан газарнуудаа хаража узэн гэхэдэнь нэгэшье буудуулсан гуроосэн угы байба. Суулээрэнь  тэдэн ушоо хэдэн суури газар оосэдоо ургээжэ узэбэд, харин нэгэшье гypooс алаагуй оройхон уруу-дуруу гэр- гэрээрээ тарабад.
 
Энэ унэн болосон сургаалтай ушарые манай нютагай зон домог болгон хоорэлдэжэ байдаг.
 
Борис Дамбаев, Зэдын аймаг,  Дээдэ Тори нютаг.