Нохоров Даниил Дашеевич, 1959 оной ноябриин 14-дэ, гахай жэлдэ, Санага нютагта, малшан айлай бүлэдэ түрэhэн юм. 1967 ондо эхин hургуулида орожо, тэрэнээ 1977-ондо дүүргэжэ гараа. 1977-оной октябрь hара соо военкомадай тотолгоор Кяхтын автошколодо жолоошоной хурсада эльгээгдэhэн байна 1977 оной декабрь hара соо дүүргэжэ ерээд, 1978 онhоо жолоошоноор түрэл совхоздоо ажаллажа эхилээ. 1980 ондо Вера Бимбаева Бадмаеватай гэр бүлэ боложо, нэгэ басагатай болоод, албанда мордохо саг болоо.
Шэтын тойрогой станци «Мирная»- гэжэ газарта хоёр жэл соо жолоошоноор алба шэрэжэ гараба. Албанда байхадаа Даниил Дашеевич шүлэг бэшэжэ эхилээ hэн. 1982 оной май hарын дулаанда нютагаа бусажа, совхоздоо жолоошоной ажал эхилэгдээ. Тэрэ гэhэнhээ хойшо 1991-1992 он болотор «Совхозой» hалажа тарасар жолоошоноор ажалагдаа. Тииhээр байтар Вера Бимбаевна нүхэртэеэ үмсын ажахы багахан магазин нээжэ захалаа. 1985 ондо Саяна гэжэ басагатай болоо, hүүлдэнь 1987 ондо Туяна басаган түрэжэ дүүрэн бүлэ болоо hэн. Мүнѳѳ Даниил Дашеевич «Уран-Дүшэ» гэhэн литературна газетын гэшүүн болоно. Шүлэгүүдынь «Ажалай туг», «Буряад Yнэн» газетанүүдтэ хэблэгдэн гарана.
Зэдэмни
Атхата уулаяа түшэжэ,
Харьялаа Зэдэеэ угтаhан
Хамаг зоной хоймор
Хабтагай Зэдын-Эхин.
Адуу мала үдхэжэ,
Арабжаагаа талые гэшхүүлhэн,
Амбан сагаан эдеэтэй
Аятай зоной hуурил даа.
Харгантын жабарhаа хоргодоод,
Бойсын хормойн бѳѳридо
Ендэр дээрэ шэнги
Ербынэ Ешын гүбээ.
Ямаршье hайхан дайдаб-
Яhалаш мүлхиhэн бѳѳримнай.
Шулуутын хормойhоо шааяад,
Шэнхинээ татаhан горхомной,
Шараа хүтэлоод галгюулhан
hайхан сагаан абамнай
hанаа сэдьхэлдэмнэй мүнхэрѳѳд,
hахюуhамнай болоод улѳѳл даа.
Халюур шулуун ууладаа
Хайнаг hарлагаа бэлшээжэ,
Хэмтээ hууhан зоной
Хотогор баян Хальтаруухай.
Хүхэ сагаан бороороо
Хүдѳѳ зоноо хангаха,
Хүлдэhэн даараhан хоёрые
Хүндэлхэ халуун гуламта.
Нугалаа бүтүү Зэдынгээ
Түглын модоор hахюулhан,
Булюу шулуун бѳѳритой
Бүтүү тухэреэн Хара-Ухэр.
Хара барааншье малай
Хамагын барижа шадаhан
Хонгор hайхан отогой
Хогшол зоори баян даа.
Боршогор уулынгаа хормойhоо
Бадарhан мүнхэ булагтай,
Байдалай сүлѳѳдэ буусалhан
Бүгшэм дулаан Моото.
Хангай баяндаа мүргэжэ,
Ангай зоори үршѳѳхэ,
Золой хубиие эдлэжэ,
Жаргажа hууха нютаг.
Дундын голоор гороолhон
Дуулим голой hэбшээндэ,
Уужам голой энгэртэ
Урдын байра-Дунда,
Тутхалтын тѳѳбии харасатай,
Түшэхэ хада уулатай,
Халюутын тунгалаг аршаантай
Хагдаар баян бууса.
Хоёр голой уулзуурта
Хотомой ехэ тииргэн,
Субарга ууладаа барисатай
Сагаан тала-Нарин.
Нара тодоhон добоодоо
Намжаа тэнюун байдалтай
Булжамуур шубуунай жэргэхэ
Бургааhатай баян hуури.
Гурбан голой адагые
Амадан барижа золгоhон,
Хүн зоной эблэржэ,
Хуралдаха Зэдын-Адаг
Анхан урда сагhаа
Аялга дуунууд зэдэлжэ,
Жэлэй дүрбэн сагуудые
Жэгдэхэн манаhан дайда.
Зуузайхан, Дотоожо,
Сагаан-Бэлшэр -
Ангай зүргѳѳр хээлэгдэжэ,
Урдын урайни сагhаа
Уута баян отогууд.
hалаа бугын урамдаха
Баглаа хубшѳѳр хүреэлээтэй,
hанаа амар зонуудай
Манаад hууха гуламта.
Заяам ходол шамдаа-
Залгаа баян Зэдэмни.
Аашатай наhанайм улгы-
Адуута баян дайдамни.
Шааяжа байhан голнуудташ
Шунгаха дурам хурэгшэ,
Шэрэнги ногоон тайгадаш
Шэнгэшэхэ хусэл байгша.
Ан-бунхан hууhан
Ажалша малша таанаадтаа
Сэдьхэлэй hайниие хүсэнэб,
Шэнэ жэлээр амаршалнаб.
Заяата hайхан буусадтаа
Зоболон үзэнгуй hуугты,
Ошо сасаhан гуламтадаа
Оhол үгы жаргагты.
Эбиимни
80 хүрэжэ ябаhан эбиидээ зорюулнаб
Эбиингээ дулаахан үгэнүүдээр
Эмнүүлжэ үдэhэн бэемни,
Эльгэндээ дулаахан ханшартань
Жэгнүүлжэ бодоhон наhамни.
Гэгээн сагаан эбиимни,
Гэрэлтэ ехэ hүлдэмни,
Yүбэйлжэ үргэhэн hахюуhамни,
Бүүбэйлжэ дуураhан заяамни.
hарьдагай бэлын хормойгоор
Хаагуур маанадаа шэрээбши даа,
Урда хойноо дүүрээд,
Дууража баарhан ябаабши даа.
hургажа табиhан hургаалыш
Хэрэглэжэл байдалдаа ябагшаб,
hур жолоогой эрдэмые
hанажал ходо хүхигшэб.
Yргэhэн ашыетнай харюулха
Yритэйб гэжэл ябагшаб,
Миhэржэ hуухытнай харахадаа,
Мүнхэл шэнгеэр hанагшаб.
Нюурташ үлэhэн нугалаада
Наянайш зүргэ хээлээтэй,
Найган ябаhан бэедэш
Номгон шарай үлэнхэй.
Yриеэ, ашаяа, гушаяа
Yргэжэ замдань гаргаад,
Дүшэеэ гараха жаргалда
Дээрэhээн буянтай байбалта.
Тэбхэр hайхан ойгоортнай
Тандаал гэжэ дохиноб,
Yндэр ехэ наhандатнай
Yбдэг дээрээ hүгэдэнэб.
Бурханай үгэhэн наhанда
Буянтай hуухытнай хүсэнэб,
Аятай наhанай жаргалда
Амгалан hуухытнай үреэнэб.
Буряад зомди
350 жэлэй ойдо зорюулнаб
Yүрэй сайжа туяарhан шэнги
Yзэгдѳѳ hэн гү, түрүүшын гэрэл?
Урса гэрэй орой дээгүүр
Уряал дуулдаад ерээ hэн гү?
Бүгшэм жалгын аманда буусатай,
Хангай баянhаан хэмтэй хоолтой,
Хүндын дээжэ сагаан эдеэтэй,
Хүдэhэн дэгэлтэй холын угсаатам.
Дуудаhан бүгын дуунай аялгы
Yндэрэй оройhоо урамдажа тодоод,
Мүнхэ дуугаараа наhаяа үргэжэ,
Энхэ hууhан буряад зомни.
Yбэлзѳѳн, хабарзаан, зуhалан-отогууд
Уг бүхэндѳѳ ѳѳрын hууритай,
Зандан модон эшэтэй ташуур
Бүhэдѳѳ хабшуулhан таруу арадам.
Hайн, муу сагуудай эрьехые
Hарьмай дэгэлээрээ угтажа абаад,
Бэлшээриhээ гараха шадалгүй байhан
Бурхандаа hүзэгтэй буряад изагууртам.
Амбан хоолоор бэеэ шахажа,
Арhандаа багтахаяа болижо үзѳѳгүй,
Нюргаа табижа, нохойдо үлдүүлжэ,
Нэрээ хухараагүй омогтой hүлдэмни.
Соёмбоор даллаhан уряал дуугаар
Соведэй жасада орожо баталhан,
Суутай жэлнүүдэй дулэн соо
Сугтаа алхалhан буряад зомди.
Нэрэеэ hүлдэеэ дээшэнь үргэжэ
Нэхы дэгэлhээ гараhан сага
Дурсан hуужа, дуулим Буряадай
Дайдын сулѳѳдэ найраа хэел!
Нэгэл наhан
Хүхэ мүнхэ тэнгэриин
Хүнжэл доро түрэhэн,
Эхэ зѳѳлэн газарай
Дэбидхэр дээрэ үдэhэн.
Хэмтэй үгтэhэн жаргалдаа
Хүхихэ нэгэл наhан.
Yри хүүгэдээ үнэртэ
Уяржа hууха жаргал,
Аша зээнэрээ хоншууханда
Баярлаха нэгэл наhан.
Хангай баяндаа сэржэмээ үргѳѳд,
Харахан сайгаа ошожо hуухадаа,
Хээрын hалхинда бэеэ эльбуулхэ
Хубитай хүнэй нэгэл наhан.
Хэм хэмээр зонхилжо бүтээhэн,
Хэhэн ажалдаа урмашажа ябаха,
Түрэhэн нютаг hэргэжэ байхада
Түүрээжэ ябаха нэгэл наhан.
Буусаа нэрлүүлжэ баянаар hууха
Бурханай үгэhэн жама ёhол.
Уйлын урда орожо шадахагүй
Ѳѳрын мэдэлгүй нэгэл наhан.
Гансахан үгтэhэн эбии абаяа
Гэнтэ алдаад, уяржа hуухадаа,
Гашуунаар дуhалhан нюдэнэйнгѳѳ нёлбоhы
Газартаа шэнгээхэ нэгэл наhан.
Эрьехэ бэшэ энээхэн наhаяа
Эбтэй hайнаар ябаад үнгэрщэхѳѳр
Yри хүүгэдээ жаргалые оошон
Yреэлжэ hууха нэгэл наhан.
Yглѳѳнэй шарай
Уулын саанаhаа мандаhан
Yглѳѳнэй наранай элшээр
Yргэн нютагни hэрихэдээ
Yнгын дуугаар hэргэдэг.
Yхэр малай үүгэнээн
Yглѳѳ болоhые мэдүүлхэ.
Ангир шубуунай ганганаан
Айлшаар бууhанаа дуулгаха.
hургуулиин үхибүүдэй шууяан
Гудамжаар дүүрэн тараха
Галуу шубууд бусаад,
Гороолон нютагым эрьехэ.
Тунажа ядаhан манан
Тонгойhон наратай тэмсэхэ.
Бэеэ үриhэн хүйтэн
Булай шангаар шэмхэхэ.
Жэлэй дүрбэн сагууды
Жэнхэни байдалаар угтагша,
Сагай хүрдын эрьюулгы
hайн тээшэ залагша
Yндэр наhатай нютагни
Yглѳѳ бүри hэргэнэл.
Yнэшэн гэр
Уулын улан шэнэhы
Шэлэжэ бариhан эзэмни
Элэжэ hуухымни орхингүй
Эрьежэ ерэхээ яанаб даа?
Сагай эрьесые тоолоhоор
Сонхошье үгы болошобоб даа.
Yдэр хоногоо эрьюулhээр
Yhээм унажа захалбал даа.
Огторгойн заяаhан дуhалшье
Оройдом тогтохоео болёол даа
Наранай дулаахан элшэ
Орохоёо болёод хаагдаал даа.
Олон урин хүйhэн
Хүндэгдэжэ гараhаншье байхал.
Долоон Yбгэд дээрэhээ
Хүндэлжэ дохиhон байхал.
Хүбүүндээ заяажа табиhан
Буланта гэр байгаа гүб?
Түрэhѳѳр ганса хүнэй
Улгы боложо hуугаа гүб?
Аянай шубуудые үдэшѳѳд,
Алиш болотор hууhайб даа,
Буянай дээжэдэ хүртѳѳд,
Булангаа эльбүүлжэ үзэhүүб даа.
Нюдэнэй шэмэг байhан аад,
hандаржа hуухадаа зоболонтой.
Гуламтын тэмдэг үлээгѳѳд,
Амаршаха ехэл hанаатайб.
Тимуурай
Хагдан шара Тимуурай
Хоёр гүлгэ тэжээгээ,
«Черна», «Рекс» гэжэ
Нэрэ алдар шэнгээгээ.
Хүсэ шадалынь туршажа,
Хүрэлдүүлжэ хоюулын зобооно,
Ѳѳрѳѳ томо судья
Ѳѳдѳѳ хараад хүхинэ.
hургуулиhаан но ёнойнгоо ерэхэдэ
Хусалдажа байгаад угтанад.
«Мэнл байгаарайш, Тимуурай,
Мушхахабди даа, ѳѳрыешь!»- гэнэл ха.
Ажалаа намтаяа хэхэдээ
«Арбан солхооб!»- гэхэ,
Хиигээ далдаа оруулбал
Хориёо үшѳѳ нэмээдхихэ.
Хүршым одхон шара
Хүйхэр иимэл хүбүүхэйл даа.
Заяата наhандаа хүрэтэрыш,
Замыш залажа табиха
Долоон Yбгэд дээрэhээш
Дохижол байhай, Тимуурай.
Захааминай аймагай наян жэлэй ойдо
Дурбэн тэгшэ Захаамин
Наян жэл соо нүүḣэн
Абадраа уудалжа баярлуулхань
Наян дабхар хүтэлэй
Ахань болохо Захаамин.
Урайни урда сагḣаа
Уула хүбшын дундуур
Угаа залгуулжа табиḣан
Урин дулаахан тоонтомни.
Гол, горход, булагуудай
Эхиие тахижа мүнхэрḣэн,
Хүбшэ ногоон нэмэргэтэй
Энхэ жаргалай орон.
Хонгоодор болон шошоолог
Олон тоото угсаатанай
Хии мориие үргэḣэн
Түүхэ домогой гуламта.
Малшан, дахан солоёо
Ѳѳдэн үргэжэ сурхуулḣан
Буряад соогоо түрүүтэй
Уряал дуутай угсаатан.
Дасан дуган мүргэлтэй,
ḣахижа ḣууха ууладтай
Ёḣо заншалаа сахиḣан
Нютаг зоной ḣаḣюуḣан.
Жэлэй ерьесэ бүхэндэ
Жэгдээр хүгжэжэ ябаḣан,
Зоной юрѳѳл даажа
Заяатай ойдоо хүрэḣэн,
Залиршагүй залитай
Дундаршагүй хэшэгтэй
Дүрбэн тэгшэ Захаамин.
Нютагайнгаа хүгшэдтэ
Сагаалжа золгохо хүгшэднай
Yсѳѳржэл байхадаа хайратай.
Сагай эрьесэ түргэнѳѳр
Сохилжо захалаад, харамтай.
Нютагайм үндэр наḣанай
hарбаа сайḣан хүгшэдни
Залгаа хойноḣоон ḣубажа
Заяата наḣандаа дугшуулбат.
Хату сагай шэрүүндэ
Хү
Комментарии