Татарстанай газар дайдада түбхинэхэеэ ошоһон буряадууд 2015 онһоо хойшо өөрын нютагаархидай эблэл байгуулжа, түрэл хэлэеэ, ёһо заншалаа, түүхэеэ мартангүй байха гэжэ оролдоно. Һүүлэй байдалаар Та­тарстанда 300 гаран буряадууд ажаһууна. Эблэлые түрүүшын үдэрһөө хойшо толгойлжо ябаһан Сэсэгма Викторовна Бубеевагай хэлэһээр, тэдэ бул­та ерэжэ, нютагаархидтаяа уулзадаггүй, хэмжээ ябуулгануудта хабаададаггүй байһаниинь харамтай. Хэды тиигэбэшье Татарстанай ара­дуудай баян бүлэдэ буряа­дуудай онсо һуури эзэлдэг байһаниинь һайшаалтай.

- Казань хотодо ганса Бу­ряад Уласай бэшэ, мүн Эрхүү можын, Үбэр Байгалай хизаарай түлөөлэгшэд ажаһууна. Нютагһаань иимэ холо ерээд ажамидаржа байха­даа, хэн хаанахиб гэжэ бай­гаад илгарнагүйбди. Нэгэл бата бэхи бүлэ болоод ябаха гэжэ оролдонобди, - гэжэ эблэлэй гэшүүн Оюна Гарма­ева мэдүүлнэ.

Татарстан Уласай Най­рамдалай ордондо буряад нютагаархидай эблэл өөрын таһалгатай. Найрамдалай ордон табан дабхартай юм. Казаньда ажаһуудаг 40 гаран арадые энэ гэр түбхинүүлээ. Тэндээ сугларжа, хэмжээ ябуулгануудайнгаа түсэбүүдые табижа харилсана, уулзажа баярлана. Бүхы һайндэрнүүд концертын томо залдань эмхидхэгдэнэ.

Эбтэй эетэй буряадуудай тус эблэл һүүлэй хоёр жэлдэ олон хэмжээ ябуулгануудта хабаадаһан байна. Мүн өөһэдынгөө найр наадануу­дые үнгэргэхэеэ мартанагүй. Бусад арадуудай эмхинүүдэй һайндэрнүүдтэ ошожо, най­рыень шэмэглэнэ гэхэдэ, алдуу болохогүй. Иимэ ураг­шатайгаар ажал хүдэлмэри ябуулһанай түлөө Татарста­най Арадуудай ассамблейн Баярай бэшэгтэ хүртөө. Февраль һарада болоһон ехэ суглаанай үедэ Ассам­блейн түрүүлэгшэ Фарид Мухаметшин баярай һайхан үгэнүүдээр Сэсэгма Бубее­вае амаршалаа.

Алькеевскэ районой Сиктерме нютаг һууринда “Но­вый Сувар” гэһэн арадуу­дай томо комплекс үнинэй хүдэлжэ байдаг. 2022 ондо чуваш угсаатан тэндэ өөһэдынгөө “Уяв” гэһэн зу­най найр наада эмхидхээ. Буряадуудай эблэлэй эдэб­хитэд тэндэ хабаадажа, бэеэ дахинаа харуулаа. Эгээл энэ хэмжээ ябуулгын үедэ ком­плексын дарга арадуудай эблэлнүүдтэ өөһэдынгөө бууса зохёогыт гэжэ дурад­хаа. Гайхамшагта һанаа бо­долые түрүүн буряадуудай эблэл бэелүүлжэ эхилээ.

Татарстан Улас һая ажаһуухаяа ерэһэн Чингис Эрдынеевич Базаров наһанайнгаа нүхэр Венера Нургияновна Валишина­тай, дүрбэн үхибүүдээрээ Казаньһаа холо бэшэ, 34 модоной зайда оршодог Зеленодольск хотодо бүлөөрөө түбхинөө. Венера Нургияновнагай хэлэһээр, үхибүүдтээ ерээдүйдэ IT мэргэжэл дээдэ хэмжээндэ олгохо һанаатайгаар Татар­стан зөөжэ ерэһэн байна. Ехэ басаганиинь Казаниин дизайнын болон технологиин колледжын 1-дэхи курс дүүргэжэ гараа. 2-дохи ба­саганиинь Зеленодольск хотодо инновационно тех­нологи хүгжөөлгын тусхай һургуулиин шаби. Үшөө хоёр үхибүүдынь баһал шэнэ тех­нологи ерээдүйдэ шэнжэл­хэ түсэбтэйнүүд. Казаньһаа хэды холо байбашье, бу- ряад эблэлэй ажалда тэдэ гэр бүлөөрөө хамсыгаа шуун оролсодог.

- Казань хотын буряадуу- даар танилсаһанайнгаа удаа Сиктермэ ошожо, ара­дуудай томо этнокомплек­стой танилсаһан байнабди. Тэрээнһээ хойшо буряадууд буусаяа зохёохоёо түсэблэжэ эхилээ. Чингис Эрдынеевич нүхэрни Сэсэгма Викторов­натай танилсажа, урагшаа һанаатайнууд байжа, энэ ажал хэрэг бүтээжэ эхилээ. Ойхон дээрэхидэл адли 13 сэргэ нэн түрүүн бод­хоохо гэһэн шиидхэбэри абтаа. Чингис хэдэн үдэр унтангүй, саарһан дээрэ тэрэ сэргэнүүдэй уридшалһан зурагуудые хэ-һэн байна, - гэжэ Венера Нургияновна хөөрэнэ.

Иигэжэ 2023 оной майн 21-дэ 13 сэргэ тогтоогдоо. Бу­ряадай шанга бөөнэр энэ хэмжээ ябуулгада уригдажа, хэмжээ ябуулгада хүсэ оруу­лаа. Найр нааданай тоглолто эмхидхэгдээ. Найрамдалай ордондо оршодог бусад ара­дуудай эблэлнүүд буряадуу­дай баярые ерэжэ хубаалдаа. Тус хэмжээн Буряад Уласай байгуулагдаһаар 100 жэлэй ойн баярта зорюулагдаа бэ­лэй.

“Новый Сувар” гэһэн эт­нокомплексдо буряад буу­сын эхин табигдаа. Саашадаа эндэ найман ханатай һэеы гэр табигдахаар хараалаг­данхай.

- Эдэ үдэрнүүдтэ Ростов- на-Дону хотоһоо хоёр һэеы гэр асараабди. Урид тиишээ гурбан байра абаашагдаа һэн. Тусхай сэрэгэй үйлэ хэрэгтэ хабаадажа байһан сэрэгшэдые хооллуулха га­зарта нэгэниинь эльгээгдээ. Харин хоёройнь үлүү боло­шоходонь, маанадта үгэхэ шиидхэбэри абтаа. Энээн тухай хүннүү угтайшуулые шэнжэлэн түлөөлдэг Олег Булутов, “Моритой харбаашад” гэһэн федерациин хүтэлбэрилэгшэ Александр Николаевич 2023 оной түгэсхэлдэ Казань ерэхэ­дээ дуулгажа, үгэһэн үгэдөө хүрэбэ. Мүнөө жэлдэ эдэ гэрнүүдээ табижархёо һаа, һайн байгаа. Буряадайнгаа соёл, заншал хүсэд харуулжа шададаг болохобди, - гэжэ нютагаархидай эблэлэй эдэбхитэд мэдүүлнэ.

Татарстанда ажаһуудаг буряадууд өөрын дасан бо­лон дугантай болохоёо ехэ һанана. Дасан бодхоохо газар үнинэй үгтэһэн аад, энэ хэрэг бүтэнэгүй. Хэды тиигэбэшье Казань хотодо Буддын шажанай заншалта Сангхын түлөөлэгшэ ерэн­хэй. Гармажап лама шажа­най һайндэрнүүдэй үедэ ном уншана, хүн зониие хүлеэн абана. Ганса буряад угсаа­тан тэрээндэ хандана бэшэ, мүн бусадшье һүзэгшэд хэрэгүүдээ бүтээлгэнэ.

Татарстанда ажаһуудаг арадуудай нэгэдэлнүүдэй бу­ряадуудай эблэл эдэбхитэйшүүлэй тоодо оролсоно. Өөрын угсаата арадай хэлэ, соёл, түүхые олоной дунда нэбтэрүүлхэ гэжэ оролдо­но.