«Хангай Саяанай хормойдо» («У подножия Саянских гор») гэhэн фильм ба гэрэл зурагуудай альбомтой танилсалгын үдэшэ Буряад Уласай Үндэhэтэнэй номой санда декабриин 8-да үнгэрөө.

Түнхэн нютагай үзэсхэлэн гоё байгаали, өөрын онсо шэнжэ, онсо уларил, арад түмэнэйнь зан абариие Буряадай арадай поэт Лопсон Тапхаевай шүлэгүүд соо тон hайнаар харуулагданхай. Түнхэнэймнай хүбүүд басагад түрэл нютагаараа, арад зоноороо омогорхожо ябадаг. Иимэ газарта түрэһэмби, иимэ зоной дунда үндыһэмби гэжэ ондоо хүнүүдтэ хөөрэжэ ябахада, ямар гоё гээшэб! Нютаг тухайгаа олондо мэдүүлхэ арга боломжонууд олон байха. Тэдэнэй тоодо нютагаа шэнжэлэлгын, нютаг тухайгаа мэдээсэл олондо тараалгын түсэлнүүд ороно. Оросой Холбоото Уласай Юрэнхылэгшын жасаhаа тусхай мүнгэн тэдхэмжэтэйгээр Буряад Уласта шэнэ түсэл һаяхана бэелүүлэгдээ гэжэ мэдүүлхэ байнабди. Проектнүүдэй мүрысөө хадаа соёл урлалай талаар зохёохы түсэлнүүдые дэмжэхэ гэhэн зорилготойгоор байгуулагдаhан Соёлой үүсхэлэй жаса эмхидхэhэн байна. Буряад нютагhаа гансахан лэ түсэл дэмжэгдээ, тэрэ хадаа Түнхэнэй аймагай ёhо заншалнууд тухай «Хангай Саяанай хормойдо» гэhэн нэрэтэй фильм ба гэрэл зурагуудай альбом зохёолгодо үгтэнхэй. Тус проектын автор хэн болоноб гэхэдэ, Улаан-Үдэ хотын Соёлой ба сүлөө сагай түбэй зүжэгшэн, Түнхэн нютагhаа гарбалтай Батыр Шобоев болоно. Түнхэнэй буряадуудай ёhо заншалнууд үеhөө үедэ дамжан, манай саг хүрэтэр ерэhэн байна. Тэдэ ёһо заншалнууд бэшэ аймагуудай буряадуудай ёһо заншалнуудтай адли зүйлнүүдтэйшье һаа, өөрын онсо илгаатай, бэшэ аймагуудта дайралдадаггүй ёһо гуримуудтай байха. Угай обоо тахилга, сэргэ табилга, хурим түрын заншалнууд, тэрэ тоодо зүү хурабшын мүнгэн гэхэ мэтэ, мүн тиихэдэ хүнжэлэй бүреэдэhэн, оро заhалга гэhэн Хангай Саяанай хормойдо ажаhуугша буряад зоной ёhо заншалнууд тухай фильм бүтээгдэбэ. Энэ удха ехэтэ үүсхэлдэ Түнхэнэй зон эдэбхитэйгээр хабаадаба. Гэр бүлын болон арадай нэрэ зэргэтэй ансамбльнууд Жэмhэгтэ, Аршаанда, Зуун-Мориндо, Шулуутада сугларжа, абьяас ехэтэйгээр энэ хэмжээ ябуулгада ябалсаба. Дуу ба хатарай «Саяны» гэhэн арадай ансамбль, арадай «Жэмhэг», «Хэнгэргэ», фольклорно ансамбль «Бадарал», мүн тиихэдэ Түнхэнэй аймагай соёлой-сүлөө сагай түб ехэ туhаяа хүргөө. Арадай аман зохёолой баялиг болохо Түнхэнэй онсо аялгатай үреэлнүүдые, оньhон үгэнүүдые, шог ёгто зугаа, hайхан дуунуудые тус фильм соо харахат, шагнахат. Тиихэдэ фильм хоёр хэлэн дээрэ бүтээгдэбэ гэжэ тэмдэглэхэ хэрэгтэй. Энэнь баhа өөрын онсо зорилготой.

 «Түрэл хэлэ, үеhөө үедэ дамжаад ерэhэн манай элинсэгүүдэй заншал залуу халаанда дамжуулагдаха гэhэн зорилго эндэ бэелүүлэгдээ гэжэ найданабди», - гээд, түсэл бэелүүлэгшэдэйнь, мүн авторнуудайнь нэгэн Эржена Шобоева тэмдэглэнэ.

«Буряад арадай хараа бодол, үзэл суртал, түрэл хэлэн заатагүй сахигдаха, хүгжэхэ ёhотой», - гэжэ мүн лэ энэ түсэлэй эрдэмтэ хүтэлбэрилэгшэ Оюна Забанова хэлэнэ.

Энэнь ехэ зүб, юундэб гэхэдэ, мүнөө сагта түрэл буряад хэлэеэ сахилгын, саашаа хүгжөөлгын асуудалай ехэ шухала болоод байхада, иимэ түсэлнүүд ехэ туһатай, хэрэгтэй байна, түрэл хэлэеэ тэдхэхэ хамтын ажалда горитой хубияа оруулна. Үшөө юуниинь һайшаалтайб гэхэдэ, түсэл зохёон бэелүүлэгшэ арадай дундаһаа гараһан, өөрынгөө үүсхэлээр зорижо, ажалаа эрхилһэн, тоонто нютагтаа ехэ дуратай, ёһо заншалаа мэдэжэ, сахижа, Түнхэнэй хүбүүмби гэжэ баярлажа, бахархажа ябадаг хүнүүдэй нэгэн гээшэ. Үнэхөөрөөшье, алдарта ирагуу найрагша Баир Дугаровай хэлэhээр, Һайн даа, Саяанайм үндэрнүүд, Дэлхэй дээрэ байhанайтнай түлөө, Һайхан ухаан бодолнуудые Эндэл түрүүлжэ байhанайтнай түлөө. Гол мүрэн, хадануудта дурлан, Дайдын харгыда ойлгооб ябан: Түрэhэн нютагhаан эхи абан, Эхэ орондоо хүрэхэб урган. Росси дотор үндэhэн арадуудай соёл урлал дэмжэхэ талаар ехэхэн ажалай ябуулагдажа байhаниинь hайшаалтай. Иимэ тэдхэмжэ үзүүлжэ, арадай ёhо заншалнуудаа сахиха гуримуудые шэнэ сагай эрилтээр олондо мэдээжэ болгохо гээшэ ехэ шухала хэрэг.