Сагаалганай урда тээ, 2013 оной январин 26-да, Буряад орон руу Шэнэхээн нютагай алдарта дуушан Согтын Должон дуу,  наадаяа дэлгэхэеэ айлшалан бууха түсэбтэй.

Согтын Должон Хүлэн-Бүйрэй Ажал мэргэжэлэй дээдэ һургуулиин Урлигай (Урлалай) ангиин уртын дуунай багша, дэд-профессор болоно. Хүгжэм дуунда залуушуулые һургахын хажуугаар тэрэ өөрөө элдэб харалгануудта эдэбхитэй хабаадажа, үндэр амжалта туйладаг. Амжалтануудыень нэрлэбэл, Монгол уласта 2010 ондо Соёл урлигай тэргүүнэй ажалтанай медальда хүртөө. Үбэр-Монголой хүдэлмэриин баатар гэжэ тэмдэгтэ хүртэһэн. Хитадай арадай дуунай урилдаанай мүнгэн медальда, 2004 оной «Алтаргана» нааданай алтан медальда хүртэhэн юм.

Согтын Должон 1984 оной 9 һараһаа 1988 оной 7 һара болотор Үбэр-Монголой Ехэ һургулиин Урлигай таһагай уртын дуунай ангида һуража гараа. Хүн бүхэнэй наһанда ажабайдалай үнэн харгы зааһан багша байдаг. Согтын Должоной багша тухай онсо тэмдэглэлтэй. Тэрэнэй багша Үбэр-Монголой монгол арадай дуунай хатан дуушан гэжэ тодорһон суута Буян-Дэлгэр гээшэ. 1955 ондо Польшын Варшава хотодо болоһон Дэлхэйн залуушуулай 5-дугаар найрта алтан медальда хүртэһэн дуушан Буян-Дэлгэр Хитад гүрэндөө мэдээжэ.

Должон 1988 онһоо мүнөө болотор Хүлэн-Бүйрэй урлигай һургуулида арадай уртын дуунай багшаар ажаллажа, зуу гаран һурагшадые хүмүүжүүлээ. Һурагшадынь мүнөө Улас дотороо болон хари гүрэндэ мэдээжэ болонхой, нэрэтэй, хүндэтэй ябана. Хүлэн Бүйрэй аймагай үндэһэтэдэй һургуули үргэдхэгдэжэ, Ажалай мэргэжэлэй дээдэ һургуули болонхой. Хэдэн олон жэлнүүдэй туршада ажаллаха үедөө, хэды олон һурагшадые арадай дуунда һургаа гээшэб. Һурагшадынь бүхы Үбэр-Монголой олон газар нютагуудта дуушанаар ажаллажа байдаг. Жэшээлэн нэрлэбэл, манай гүрэндэ мэдээжэ Бабуудоржын Сэсэгмаа дуушан 1994 ондо Урлигай һургуули дүүргээд, Үндэһэтэнэй ехэ һургуулида шалгаржа ороод, мүнөө Үбэр-Монголой дуу бүжэгэй хүреэлэндэ ажаллана. Бүтидэй Дондог мүнөө дуу хатарай “Байгал” театрта хүдэлжэ байна. Барга яһатан Танаа гэжэ басаган Үбэр-Монголой дуу зүжэгэй хүреэлэндэ дуушанаар ажаллана. Баһал барга яһатан Улаан-Сэсэг – уртын дуушан, Хүлэн-Бүйрэй үндэһэтэнэй дуу бүжэгэй хүреэлэндэ дуушанаар хүдэлнэ.

Согтын Должон хадаа мүнөө үедэ буряад арадай дуунуудай 2 диск бэлдэжэ байна. Энэ хэрэгтэнь нютагай захиргаан, Зүүн, Баруун һомоной засаг болон арад зон ехэ туһа хүргэжэ байна. Нэгэ диск соонь буряад арадай уртын 14 дуун согсологдобо, харин нүгөөдэ диск соонь үбэлэй ба зунай хаһада буряад арадай ажаһуудал, байдал зураглаһан клип-үзэгдэлнүүдтэй хэдэн дуунууд оруулагдаха. Тиигэжэ эдэ хоёр диск-альбомуудаа Согтын Должон Буряад орон руу асаржа, ехэ танилсуулга хэжэ, концерт наада дэлгэн, Могой жэлээ угтаһан Сагаан һарын Сагаалганай найрта бэлэг бариха хүсэлэнтэй. Дуунуудайнгаа дискнүүдые Хитад гүрэндэ бүтээхэ. Харин диск соо ороһон дуунуудай үгэнүүдыень согсолбори болгон, хуушан монгол ба кирилл үзэгүүдээр буряад хэлэн дээрээ хэблэхэ хүсэлэнтэй.

Должоной наһанай нүхэр хилгана бодонгууд омогой (Палын, Арсаланай, Аюшын, Жабай) Мүнхын Балдандоржо Хүлэн-Бүйр аймагай Зүүн һомоной захиралда ажалай талаар хамгаалгын эмхидэ ажалладаг. Тэдэнэй Бальжан хүбүүниинь 2004 ондо Бээжэн хотодо үнгэрһэн Хитад Уласай хүүгэдэй 2-дугаар дуунай урилдаанда алтан медальда хүртэһэн. 2005 ондо Бальжан Хитадай Шэньжэнь хотодо үнгэрһэн Үбэр-Монголой Сагаан һарын нааданда «Алтаргана» гэжэ дуу дуулаад, шалгараа. 2006 ондо Улаан-Үдэ хотодо болоһон «Алтаргана» фестивалиин хүүгэдэй дунда «Абын захяа» гэһэн арадай дуу дуулажа, алтан медальда хүртөө. 2010 ондо Шанхай хотын дуу урлигай Ехэ һургуулида 5 жэлэй 2-дохи ангида һуража байна. Ганса хүбүүндээ угаа дамжуулаа бэшэ, монгол угсаатанай болон олон ондоо яһатанай залуу һүрэгые урданай дуунуудта һургажа ябаһан үндэр хэмжээнэй багша, буряад дуунай хүгжэлтэдэ өөрынгөө ехэхэн хубитые оруулжа байһан дээдэ гарай дуушан Согтын Должоной дэлгэхэ концерт наадые Буряад орон хүлеэн абахаар бэлэн байгаал ёһотой. Энэ тоглолтодо Улаан-Үдэдэ ажаһуудаг Дабаа гэжэ нэрэтэй дүү хүбүүниинь Дашимаа басагатаяа мүн Бүтидэй Дондог шабинь оролсохо гээд мэдүүлэе. Дашима дуушан «Урагшаа» хамталигай гол дуушанаар ажаллана, Согтын Дабаа дүүнь  «Мүнгэн сэргэ» гэhэн мүрысөөндэ 2-дохи һуури эзэлжэ, «Нүүдэлшэдэй ая дуун» гэһэн Уласхоорондын фестивальда хабаадаһан юм.

Источник: http://www.minkultrb.ru