Даши-Дабаа Мункуев хадаа гэлэн лама Дарма-Додиин аша хyбyyниинь болоно.

Тэрэ yедэ Дарма-доди ламахай 91 наhатай, Ивалгын дасанда шэрээтэ ламын удаа hyyдаг бэлэй. (1994 ондо намарай hайхан хаhада алтан дэлхэйтэйгээ хахасаhан намтартай) Дарма-Доди ламахай олон арад зондоо ехэл тyhатай хун hэн. 

Ехэ шанга тарнитай, хyнэй шарха эдеэрые нэгэ yлеэгээд лэ yгы хэжэрхихэ эдитэй шэдитэй бэлэй. Дарма-Доди ламахайhаа «тан» залажа, хyндэ хyшэр yбшэнhоо эдэгэhэн нилээд олон yбгэд хyгшэдэй – «Дарма-Доди баабайл намайе ухэлhоо абараа юм»- гэлсэхыень мyноошье болотор бидэнэр дyyладагбди. Дарма-Доди баабай гэр бyлэгyй байhан, тиибэшье дyy Мyнхынгоо хоер хyбyyдые оорынгоо yри бэе шэнги энхэржэ, гарыень ганзагада, хyлыень дуроодэ хyргэлсэhэн юм. Даша-Дабаагай ахань Даши-Нима зyргаан yхибyyтэй(4 хyбyyд, 2басагад).  Дyрбэн хyбyyдэйнь одхон хyбyyн Ойдоб баhа ехэ лама боложо байтараа, залуугаараа наhа бараhанииинь харамтай.

Даша-Дабаа Мункуев 1935 ондо Инзагата нютагта тyрэhэн намтартай. Абынгаа нэрээр фамилии хэжэрхиhэн юм. Даша-Дабаа бараaн шарайтай, бэеэр набтаршаг хyн hэн. Тэрэ гэр бyлэгyй, ганса хyн байhан байна. Даша-Дабаа хадаа хyнhоо нэгэл ондоохон хyбyyн hэн.

Бага наhанhаа эхилжэ юумэ бэшэхэ, зохеохо дyратай. Нyхэдоороо наадажа байхадаа, тэдэн тyхайгаа шог шyлэгyyдые зохеожорхеод, ээрэжэ байжа тэрэнээ уншахадань, нyхэдынь тэрэниие оорыень наада баридаг байгаа. Yнэнэй тyлоо гy даа, yгышье hаа, хэниишье yмоороо б гэжэ зарим yлyy гараhан hогтуу хyдхэшyyлдэ аhалдаа болоходо, оороо тyрyyн сохюулжархидаг байhан. Энээн тухайгаа зохеол соогоо иигэжэ бэшэнэ «Yнэниие хэлэхэдэ, би хэзээдэшье hайн архиншан, hайн наншалдаашан ябаагyй хум. Бэлигни багадаа гээшэ бэзэ.»

Тэрэ, нээрээшье, гараха тyрэхынгоо ээрyy байгаа. Yнэн юумые аршалхам гэжэ голхорхондоо ээрyyтэшэхэ, тиигээд yнэноо аршалжашье шадахагyй, гараараа агааар сабшаад лэ, ехэл гомдоhон, голхорhон юумэн яаралтай саашаа ябашадаг юм hэн. Эгээл энэ темэдэ «Yyр сайна» гэхэн рассказынь болоно. Рассказайнь гол герой болохо ээрyy Тyбэй голхорол, гуниг, муулар, зоболон – булта оорынь Даша-Дабаагай бэе дээрэ туршаhан, yзэhэн зоболон байгаа гэжэ мэдэгдэхээр, таагдахаар.

Даша-Дабаагай 1966 ондо «Бургэд» гэжэ туруушын, баhа hуулшыншье гэхэдэ болохо, ном хэблэлдэ гараа hэн. Энэ номынь тэрэл зандаа уншагшадта тараад yгы болошоо. Энэ ном соонь Эхэ тухай, нyхэдэй харилсаан, ажабайдалай орео харгы, тyрyyшын инаг hайхан дуран, гэрлэлгэ, гансаардалга гэхэ мэтэ темэнyyдтэ бэшэhэн рассказуудынь уншагшад тон hонирxон уншаа бэлэй. Мyноо тэрэ ном олдохоео болишонхой.Tиибэшье, мyноо манай Буряад арадай поэт Галина Раднаева тэрэ номыень оложо, дээрэнь Даша-Дабаа Мункуевай архивhаа олон зохеолнуудые нэмэжэ, гое шэнэ ном болгожо, гаргахань гэжэ hураг дуулаад, нютагай зон ехэ баяртай байдаг.

Дондог Улзытуев Даша-Дабаа Мункуевай эгээл эрхим нyхэрынь мyн. Дондог Улзытуев «Бyрин-Хаанай хормойдо» гэжэ ном соогоо Даша-Дабаа нyхэр тухайгаа олон дулаан yгэнyyдые бэшэhэн байгаа.Буряад орон нютагаараа Даша-Дабаа Мункуев ходол аяншалжа ябаха дуратай бэлэй.

Даша-Дабаа Мункуевай номуудые уншажа байхада, тон ойлгосотой. Юрэ буусын юумэ шэнгеэр hанагдаха. Тиибэшье зохеолнуудынь ямар гyнзэгы удхатай гээшэб. Ямаршье рассказынь абаад узоо hаа, энээхэн юулэжэ байха юртэмсэ дээрэ амиды ябаха гээшэ тиимэ амар хэрэг бэшэ гэhэн бодол дахин дахин тобойсо гаража ерэнэ гэхэдэ алдуу болохогуй.

Даша-Дабаа Мункуев Газарай юумэнуудээр, хyнyyдэй сэдьхэл бодолоор, уг гарбалаа, yе сагаараа. Хуби заяагаараа, оршолон юртэмсын нюусануудаар hонирходог байгаа. Тэрэнэй бэеэ хусэhэн уран зохеолшын хараса нэгэл онсо, нэгэл херхо hэн.

Даша-Дабаа Мункуев тон залуугаар наhа бараа. Энээхэн богони болзор соогоо буряад уран зохеолшодой жасада оорынгоо хубиие оруулжа, хэды hайхан мyрнyyдые бидэндээ бэлэглэжэ yрдеэб даа! Тэрэнэй рассказууд ба шyлэгyyд тон сайхан, тон yзэсэлэн, одоол харгамаар образууд, даруухан аад, далита шуналда абтаhан мэдэрэлынь, хyнэй досоохиие хyлгyyлэн орохон гун бодолнуудынь уншагшадай сэдьхэл hанаанда yлэхэ гэжэ hанагдана.

Зохеолнуудыень уншажа байхада юрын мyрнyyд шэнги аад, досоогоо нюугдаhан галтай, ошотой. Таагдашагуй гэхээр оньhон хурса бодолтой, мэргэн сомотой, хyнyyдтэ огтошье санагдаагуй образ, сасуулгануудтай байдаг.

Даша-Дабаа Мункуев тухай хоороогоо Галина Раднаеваагай «Ахамни гээд, шамаяа дурсанаб…» гэhэн дурасхаалай yгэнyyдээр тyгэсхэмни.

«Бэлиг ехэтэй хyнyyд уран зохеолоо бэшэхэдээ уран yгынгоо, маяг хэлбэриингээ, образынгоо, удхынгаа, yзэл бодолойнгоо, философиингоошье талаар бусадhаа ондоохоноор, юрэ бусаар шyлэг, поэмуудые бэшэhэн шэнгеэр бэшэдэг заншалтай гэжэ би бyри литературна институт hуража байхадаа, Чингис Айтматов, Расул Гамзатов, Мустай Каримов болон бусад олон ород зохеолшодой номуудые уншажа hуухадаа ойлгоо hэмби.

Мyноо Даша-Дабаа Мункуевай зохеолые уншажа hуухадаа, энэ хyмнай алишье талаараа нэн тyрyyн поэт, юрыншье бэшэ, харин олон yе сагуудта, уншагдажал, шэнжэлyyлэгдэжэл ябаха еhотой томо гэгшын поэт байгаа гэжэ ойлгоноб. Юундэб гэхэдэ, уран зохеолоороо дээрэ дурдагдасан томо зохеолшодой зохеолhоо юугээрээшье дутуугyй, тэдэнэй зэргэдэ, тоодо орохо еhоороо орохо  поэдшье гэбэл, поэт уран зохеолшоншье гэбэл, уран зохеолшон ябахан хyн байна гэжэ ухаан, сэдьхэлээрээ мэдэрнэб».