Элдин тэнюун Эгэтэ нютаг Эхэ буряад орондоо суурхахhан эрдэмтэдшье, уран зохеолшодшье , эмшэдшье олон юм. Энэ нютагhаа уран уран шулэгшэд, зохеолшод: Шираб Нимбуев, Намжил Нимбуев, Ким Цыденов, Мархуу Цыренов, Даша - Нима Халхаров, Бата Цэрэндэлэгэй болон бусад.

 
Мэдээжэ багша, поэт, журналист,шатаршан Бато Цыдыпович Цэрэндэлэгэй тухай дурдаха хусэлтэйб.
 
Бата Цыдыпович 1936 оной мартын 18 Яруунынаймагай Маарагта нютагта түрэhэн. « Улаан гэр» гэжэ суурхаhанЭгэтын эхин hургуули дуургээд, саашадаа Хархын дунда hургуулида, Улаан – Удын 18 –дахи hургуулида (мунѳѳ 1 –дэхи лицей интернат)hураhан байна Буряадай багшанарай дээдэ hургуулида hуража байха үедѳѳ, түрүүшынгээ шүлэгүүдые бэшэжэ, « Буряад Yнэн» газетэдэ хэблүүлэгдэжэ эхилhэн .
 
Бэлигэй бүри хүгжѳѳжэ, сугтаа hураhан, зохеолшодтой, зэгбэ Гомбожабай, ерээдүй уран Цырен – Дулма Дондогой, Сергей Цырендоржиев Бавасан Абидуевай нэрэмжэтэ уран зохеолой нэгэдэлэй хүдэлмэридэ эдэбхитэйгээр хабаадажа, « Залуу наhан» гэжэ гар бэшэмэл сэтгүүлдэ толилуулагдадаг байгаа.
 
1960 ондо дээдэ hургуулияа дуургэжэ, Яруунынгаа аймаг эльгээгдэжэ, Эгэтын – Адагай дунда hургуулида нэгэ жэл багшалаад, 1961 онhоо Мужыха шэнээр нээгдэhэн интернат- hургуулиин даргаар толилогдоо. 1965 -1968 онуудта Мужыхын дунда hургуулииндиректорээр худэлhэн намтартай.УдааньЯруунын РК –гай секретаряар хүдэлмэрилѳѳ. Тиигээд Новосибирскын партийна дээдэ hургуулида хоер жэлдэ hураад, Улаан- Yдын хүдѳѳгэй аймагай Соведэй гуйсэдкомой туруулэгшын орлогшоор, КПСС –эй обкомой инструктораар , « Знание» булгэмэй түрүүлэгшын орлогшоор, « Буряад Унэн» редакцидаИвалгын « Заряа коммунизма» газетын ахмад редактораар дахин «Буряад унэн» редакциин таhагые даагшаар ажаллаhан байна.
 
«Нагасын уг зээдэ» гэhэн үгэнүүдые гэршэлэн, Маарагтын малгайгүй моодхон харгана угтай уран шулэгшэ Шираб Нимбуевые дууряажа, уян сэдьхэлээ ульhа дайраhан, уянгата шүлэгүүдые бэшэдэг байhан.
 
Юундэб гэхэдэ, Бата Цэрэндэлэгэйн эжы Шираб Нимбуев хоер эгэшэ дууhээ гараhан болоно.
 
Түрэл Маарагтада иимэ мүрнүүдээр зорюулаа

Тоонто нютаг Маарагтам
Торгон хунжэлѳѳ дэлгэжэ,
Эсэгэ болошоhон хубуугээ
Энхэрэн байхадаш уярнам!
 
Намжил Нимбуев Москвада hуража байхадаа, эсэгынгээ тоонтодо жэл бүри ошодогоо hанажа,буряад хэлэн дээрэ бэшэhэн байна:
 
Маарагтын сэлгеэхэн дайдамни
Мартаагуйб, мартаагуйб шамайгаа
Бүмбэрсэгэй нугѳѳ захадань
Бүүбэйлнэб hаруул гунигаа…
 
Намжил Нимбуев ородоор зохеолнуудаа бэшэдэгшье hаа, тон hайнаар буряад хэлэеэ мэдэдэг байhан гэжэ мэдээжэ поэт Баир Дугаров « Аистенок, летящий в будущее» гэhэн статья соогоо тэмдэглээ.
 
Шираб Нимбуев тоонто нютагаа магтан дуулана:
 
Маарагта
 
Мартадаггүйб шамайгаа
Маарагта нютагни
Арадаа ойтой
Урдаа майлатай
Шумуутайхан оройтой
Шугытахан хормойт…
 
Хэнииншье hаа уран үгэнүүдээр тоонтоео магтаhан байна гээшэ. Ярууна нютагаархин хилэ дээрэ уянгын сэсэрлиг бүтээжэ, бэлигтэй уран зохеолшодойнгоо нэрэнүүдые мүнхэhэн байна.
 
Бата Цыдыповичэй наhанайнь нухэр, багша мэргэжэлэй Александра Александровна олон жэлдэ Улаан- Yдын хүдѳѳ аймагай hуралсалай таhагые даагшаар худэлhэн байгаа. Наhанайнгаа амаралтада гараад Доодо- Ивалгын, Исток hууринай hургуулида багшалаа.
 
Александра Александровна хадаа Боохон нютаг тоонтотой байhан дээрэhээнь,1958 ондо Б. Ц. түрүүшынхиеэ хадамуудтаа айлшалан, шүлэг зорюулhан байна:
 
Боохон нютаг, Боохон
Богоhыш алхан ороболби.
Басаганш минии гоохон
Баяртай шамай золгоолби.
 
Тэрэ онсо бэлигтэй хүн байhан тула ажалайнгаа хажуугаар бүхы сүлѳѳтэй сагаа уран зохеолдо, поэзидэ зорюулдаг байhан. Энэ шуналынь тэрэнэй наhанайнь тон шухала хэрэг болоошье үгы hаа, сэдьхэлэйнь ханалтаболожо шадааюм.
 
Поэдэй « Уянга» гэжэ ном гаража 1967 ондо гаража номой хэблэлдэ үргэн олон уншагшадай анхарал татаа бэлэй.
 
2007 ондо « Тэнгэри ѳѳдѳѳ шэртыт» гэжэ ном спонсорнуудай хүсѳѳр хэблэгдэhэн байна. Нэрлээ hаа, шабинарынь болохо, СПК« Дружба», СПК» Эгэтэ» түрүүлэгшэдВ.В. Андреев ба Ч. Ц. Банзатов, Яруунын аймагай администрациин гулваа Д.Б. Дамбаев ба Буряад Yнэнэй» редакции болонод.
 
Поэдэй « Хүбүүндээ», « Хүнэй нэрэ тухай», « Янжима», « Ямаахан», « Хандагай» гэхэ мэтэ уран хурсаар удха түгэлдэрѳѳр үхибүүдтэ зорюулhан шүлэгүүдынь энэ номдонь тусхай болгон оруулагданхай. Багша хүн хадаа үхибүүдэй абари зан , аяг аашые тон hайнаар мэдэдэг байhан тула, тэрэ эдир үетэнэй hонирхомо, тэдэнэй дура сэдьхэл татама шүлэгүүдые зохеожо шадаhанюм. Жэшээ болгон « Ямаахан» гэhэн шүлэгынь дурадхая.
 
Харахан бэетэй, хурсахан эбэртэй
Хүлдѳѳ сагаахан минии ямаахан
Харахан ямаагаа харанаб удэртѳѳ
Байрыень дулаалан,
Баясанаб ѳѳрѳѳ.
 
Нютагай дайда шарай, жаахан горхонуудшье hаа, сэдьхэлынь уяруулна. Жэшээлбэлмалша эжытэеэ зуhаланда Улаагта горхоной эрьедэ байhан дээрэнь иимэ мүрнүүд түрэhэн:
 
Урданал, урданал,
Уужам талынгаа
Yбсүүн дээгүүр
Ууралтан, тошонтон,
Улаагта горхон.
Хайшаа зориноб даа,
Тарайн, тарайн тэрэ хээгүүр
Хазаарлажа унаад,
Хатаргана бэшэл хүн…
 
Энэ шүлэг уншахадаа, hанаан соомной иимэ бодолнууд түрэнэ: поэт ганса багахан горхон хухай дурдан бэшээгүй, тэрэ горхон хадаа далай руу урдажа, нютагыемнай суурхуулан урдана гэхэдээ, арад зоной дундаhаа суутай мэргэжэлтэд гарана гэhэн удхатай. hүүлэй жэлнүүдтэ « Буряад Yнэн» газетэдэ поэдэй философско гүнзэгы удхатай уянгата шүлэгүүд хэблэгдэй ха юм. Илангаяа тэрэнэй гражданска лирикэ хүгжѳѳ бэлэй. Түрэл арадайнгаа хуби заяантай нягта холбоотой домог түүхэнүүдhээ hабагшалан, уран бэлигэй үргэдхэхынь хажуугаар, Буряадай поэзидэ ѳѳрынгѳѳ онсо нэмэри оруулаа гэхэдэ, алдуу болохогуй гэжэ hанамаар.
 
Бато Цэрэндэлэгэй оршуулга хэдэг байгаа. 90- д онуудаар таджиг хэлэнhээ ород хэлэн дээрэ поэт Рудакин зохеолые оршуулhан байна.
 
Рудаки (Перси)
 
 Агууехэбди гэhэншье хүнүүд хүсэн дундаа нүгшэдэг.
Адли юм даа хэншье ухэлэй урда гэлсэдэг.
Гое саадуудые, хэрэмүүдые барижа ябагшадшье
Газар доро харанхы нүхэн соо булагдадаг.
Амиды ябахадаа, юутэйшье байhан хүн
Арилжа ошоходоо, гансал шорой абаашадаг.
Харин би иигэжэ захинаб:hайнииел хэжэ ябагты,
Хамаг юумэн эдиhэнhээ үмдэhэнhѳѳ бэшэ ха юм.
 
hанагты.
 
Уг гарбалаа дамжан, Маарагтынгаа шатарша шанар шэнжые алдаа үгыл даа. Жигжит нагасань шатар нааданда дуратай, шатаршын шандааhатай байhан юм. Бата Цыдыповичэй бэлигынь hургуулида hуража ябахаhаа элиржэ, хүгжэжэ, эдир шатаршадай элдэб шатын мүрысѳѳнүүдтэ хабаадаhыень, шангай hууринуудые нэгэтэ бэшэ эзэлдэг байhыень бүлын архивта хадагалаатай тоолошогуй олон грамотанууд гэршэлнэ. Мүнѳѳнэй сагта Бата Цэрэндэлэгэй, нэгэдэхи разрядай шатаршанай, дурасхаалда зорюулагдаhан манай Мужыха нютагта шатараар мүрысѳѳн үнгэрдэг болонхой.
 
Гушаад жэл соо Ивалгын аймагай хүгжэлтэдэ Цэрэндэлэгэйн гэр бүлэ ѳѳрынгѳѳ хубитые оруулhан хүндэтэй хүнүүд болоhониинь манай мэдээжэ. Мужыха нютагаархид нангин дурасхаалда зорюулжа, нэрыень мүнхэлэн, тосхоной түб гудамжада Бато Цэрэндэлэгэйн нэрэ үгэhэн байна.
 
hүбэлгэн хурса ухаатай, уран шүлэгшэ сэдьхэлтэй, дүрбэн тэгшэ бэлигтэй хүн ябаhан юм даа, манай багша, поэт, журналист Бато Цыдыпович Цэрэндэлэгэ.
 
Хүтэлбэрилэгшэ: ЦыреноваМэдэгма , 10 –дахи классай hурагша, Мужыхын дунда hургуули, Яруунын аймаг.