Оёор… Элдин тоонто нютагнай олон обоо уулануудаар хүреэлэгдэнхэй: Даша Балбар, Үхэр Чулуун, Сэрүүн Хонгор, Залаа, Хаан Хонгор, Алтан Уула, Хүрэй Булаг. Баруун хойто зүгһөө Сартуул Булагай дасанай сахюуса хаража байдаг. Анха түрүүн 1805 ондо дасан бии болоһон байна. Энэ баян ехэ түүхэтэй дасан юм. Буряад орондомнай буддын шажанай дэлгэржэ, дасан дугангуудай баригдажа эхилхэдэ, дасан бүхэн өөрын аймагуудтай байгаа. Булагай дасан Алцагай, Армагай, Ториин, Улзарай, Үхэр Чулуунай аймагууд хамаатай байһан.

Ториин аймагай Гэдээн – Нюгаһаа Ивалгын дасанай XVII Пандидо хамба лама Лубсан – Нима Дармаев гараһан байна. «Энэ хүн хадаа минии хүгшэн эжын үбгэн аба болоно. Долоон наһатайһаа Сартуул Булагай дасанда үгтөөд, габжа болотороо ургаһан, 20-ёод онуудай һүүл багаар энэ дасанайнгаа шэрээтэ болоһон намтартай. Хамалган хашалганай үедэ Наушки – Хяагта гэһэн түмэр харгын барилга дээрэ мууража унаад байхадань, наһа дүүрээ гэжэ түрмын харуулшад һанаад,  ханааб руу бэеыень хаяжархиһан байгаа. Эгээл иимэ мэдээгүй хэбтэхэдэнь, Тори нютагай Сосоров Гомбожаб оложо, гэртээ асарһан, удаань Дээдэ Ториин зүүн хүндын жалгада бэеэ нюухадань, агы нүхэ оложо үгэһэн байна. Мүнөө тэндэнь хадын хойморһоо өөдөө тэгэндэнь хүрэтэр шахуу модон гэшхүүр табинхай, Дармаа хамбын даяанай газарта сэхэ хүргэдэг. Эндэ 263 табсан юм ха.

Аяар гурбан жэлэй тоосоо доро Дээдэ Ториин зон хамба ламадаа эдихэ ууха хоол зөөдэг байгаа. Дармаа хамба үдэр һүнигүй номоо  уншажа, маани мэгзэмээ эб найрамдалай , шажан мүргэлэй хүгжэхын түлөө, энхэ тайбанай түлөө зорюулдаг байгаа. Эндээ ангуушан Нянтой Чойдоковтой уулзажа, засагта бэеэ тушаалгуулһан юм. Дахинаа түрмэдэ ороод, 1944 ондо табигдаһан байна. Дид хамба лама Хайдуб Галсановтай оборонын жасада мүнгэ зөөри суглуулжа эльгээгээ, өөрһөө 34 мянган түхэриг оруулһан.

1944 ондо Буряад орондо буддын шажанай дасан байгуулха тухай зууршалтайгаар Москва Сталинда ошоһон, зүбшөөл асарһан бэлэй.

Иигэжэ Хамба – лама Дармаевай үүсхэлээр, хүтэлбэри доронь Ивалгын дасан баригдаһан.

Дайнай һүүлээрхи жэлнүүдтэ Буряадай шажангай талаар уласхоорондын харилсаанууд шэнэ шатада гараа. Дармаа хамба Эб найрамдалай тала баригшадай  II болон III Бүхэсоюзна конференцинүүдтэ хабаадаһан, табан гүрэнүүдэй хоорондо Эб найрамдалай Хэлсээ баталха талаар Бүхэдэлхэйн Соведэй уряалда һүзэгшэдэй гар табюулха талаар ехэ хүдэлөө үүсхэһэн байна.

Энэ дэлхэйтэй хахасан ошоходоо, Дармаа хамба хоёр гараа үбдэг дээрээ табяад, номоо уншажа һууһан түхэлдөө мордоһон юм. Би иимэ агууехэ лама элинсэгтэй байһандаа ходо омогорхожо ябадагби», - гэжэМашеев Ананд, Оёорой һургуулиин 9 классай һурагша, хөөрэжэ үгөө.