ТYРЭҺЭН НЮТАГ

Хангилайнгаа шэлэдэ хүхын донгодохые,

Хаяа боориhоонь уhан булагай бурьялхые

Хонгор энэ үглөөгүүр шагнан зогсонхойб,

Ханажа сэдьхэлээ, шүлэгөө шэбшэнхэйб.

 

Балшар багадаа үндыhэн нютагни,

Бодол орожо, боргожоhон дайдамни,

Аяа холоhоо бусажа шамдаа ерээлби.

Аялга дуугаа бэлэглэн асараалби.

 

Хүүгэн наhанайм hаруул үдэрнүүд,

Хүл нюсэгөөр харайhан зүлгэнүүд

Эли тодоор сэдьхэлым хүлгүүлнэ,

Эрьежэ шэнээр бодолым hэргээнэ.

 

Аргалай хүбэнэг сэнхир уняар.

Ая гангын аятайхан хангал уряар

Уян сэдьхэлэйм хүбшэргэйе дайрана,

Уярма хүсөөр зүрхым хайрана.

 

Хаана холо ошоод ябахадаа

Хонгор бодолдом ходол дурсагдаа.

Харанхы hүни, нарата үдэршье

Холодуулан мартуулаагүйл юуншье.

 

Арадайм түрэл хэлэн, аялгань,

Ажаhуудал, заншалынь минии аялга лэ.

Алдар нэрэнь, домог түүхэнь

Алаг зүрхэнэйм таhаршагүй хубинь лэ. 

 

АЛТАН  YЛГЫ БУРЯАДНИ

 

Yлгын дуугаар

Эдир наhым магтаа hэнш,

Yлзы заяагаар

Энхэ хаhым дуудаа hэнш,

Аглаг сарюун

Алтан үлгы Буряадни.

 

Одон гэрэл

Омог зориг үгөө hэнш,

Уян сэдьхэл

Урма баярым үргөө hэнш,

Аглаг сарюун

Алтан үлгы Буряадни.

 

Хүсэл бодол

Хонгор hайханиие бэлэглээ hэнш,

Угаа толо

Уян хоолой хэшээгээ hэнш,

Аглаг сарюун

Алтан үлгы Буряадни.

 

Агуу найдал

Асари хүсэ нэмээгээ hэнш,

Арюун байдал

Ажана жаргал үреэгээ hэнш,

Аглаг сарюун

Алтан үлгы Буряадни.

 

Хаанаш холо

Ходол hаналым буляагааш,

Хэзээш оло

Хүрэн ерэхым уряалааш,

Аглаг сарюун

Алтан үлгы Буряадни.

 

АБА ЭЖЫМНИ АША ЮМ ДАА

 

Аглаг номин дэлхэй дээрэ

Ажаhуухаар түрэжэ,

Ахир бэшээр тэнжэhэмни

Аба эжымни аша юм даа.

 

Элдин ногоон дэлхэй дээрэ

Эрын хэмдэ хүрэжэ,

Ажал хэhээр хүмүүжэhэмни

Аба эжымни захяа юм даа.

 

Yргэн дэлюун дэлхэй дээрэ

Хүн нэрэеэ нэрлүүлжэ,

Yнэн сэхээр хүмүүжэhэмни

Аба эжымни hургаал юм даа.

 

БУРЯАДАЙ МАГТААЛ

 

Номин Байгал, Саяандаа,

Хангай тайга, таладаа,

Оршон hуугаа буряаднай

Хун шубуун гарбалтай юм.

 

Сэнхир Онон, Хэжэнгэдээ

Сэгээн Ярууна, Сэлэнгэдээ

Байрлан hууhан буряаднай

Бардам соло алдартай юм.

 

Аха, Түнхэн, Ойхондо,

Ага, Хори, Захааминда –

Алиш зүгтэ буряаднай

Адли тэгшэ hуудалтай юм.

 

Заншал еhо, хэлээрээ

Ажал хэрэг, hүзэгөөрөө,

Угаа ойрол буряаднай

Ууган монгол арадтайгаа.

 

ЭЖЫ АБА ХОЕРНИ

 

Энэ дэлхэйдэ үндыхымни

Эхэм намайе түрөөл даа.

Элдин дэлхэйе үзэхымни

Эсэгэм намайе үргөөл даа.

 

Элүүр энхэ тэнжэhэмни

Эхын нангин hургаал даа

Эрын хэмдэ хүрэhэмни

Эсэгын hайхан хайрал даа.

 

Эльгэ нимгэн сэдьхэлтэй

Эхэhээм дүтэ хэн байхаб?

Энхэргэн сагаан hэшхэлтэй

Эсэгэhээм үлүү хэн байхаб?

 

ЭЖЫДЭЭ

 

Хэбэл сооhоош мултаржа,              

Хүрьhэтэ дэлхэйдэ түрэхэдэм,

Алтан шарахан уурагаараа

Амин бэеымни тэнхээгээт.

 

Yбшэ хабшанhаа hэргылжэ,

Yхибүүн балшар хаhадам.

Хүнhөө дутуугүй, шадалаараа

Хүн болохымни оролдоот.

 

Найдал, хүсэлдэш хүртэжэ,

Нангин нэрыш бузарлаагүйб.

Зонойл дүнда түбхинэжэ,

Заяан хубидаа урбаагүйб.

 

Эжымни, эжымни, намайгаа

Эрхэхэн мэтээр hананалта.

Эжымни, эжымни, шамайгаа

Энхэрэн, хайхаран ябанхайлби.

 

БУРЯАДАЙМ СОЛО

 

Аяар холын эхин сагhаа

Арад зонойм тоонтош.

Алдар солынь үргэн асарhан

Жаргал золойнь гуламташ.

 

Алан-гуа эхын хэбэлhээ

Уг гарбалнай сасараа.

Барга баатар абын энхэрэлhээ

Хуби заяамнай бадараа.

 

Түбиин нэгэ буланда байрлан,

Байдал hуудалаа түбхинөөш.

Нангин эрхэеэ эдлэн, найрлан,

Найдал зоригоо хүбшэлөөш.

 

Алдар нэрэ солыень Буряадайм

Саяан ууламнай үргэнэл.

Баяр жаргал hүлдыень Буряадайм

Байгал далаймнай гэршэлнэл.

 

YЛГЫ НОМИН АГАМНИ

 

Yргэн талаар, ой тайгаар,

Yнгын дайдаар нэмжыгшэ,

Арюун агаар, ая-гангаар

Хангал hайхаар зэнхыгшэ,

 

Yлзы нангин нютагни,

Yлгы номин Агамни.

 

Урайн холын элинсэгэйм

Ууган буряад дайда,

hаруул hайхан шарайшни

Сэдьхэлдэмнай зулгы.

 

Yлзы нангин нютагни,

Yлгы номин Агамни.

 

Хүмүүн зоноо түхөөжэ,

Хэтын жаргал хүсөөш.

Холын замда үреэжэ,

Хүсэл зоригынь үргөөш,

 

Yлзы нангин нютагни,

Yлгы номин Агамни.

 

Хуби заяан золтойдоо

Харгы замнай азатай.

Омог дорюун Россидоо

Оршон байнаш, жаргалтай,

 

Yлзы нангин нютагни,

Yлгы номин Агамни.

 

 

АГАМНАЙ

 

Агамнай уужам тала юм даа,

Адуу малай бэлшээриин дайда.

Жэлэй дүрбэн үе хаhаар

Жэгтэй сэлмэг сэнхир агаар.

 

Агамнай найман эсэгын тоонто,

Анхан галаа дэгжээhэн гуламтань.

Арад зониинь hайхан сэдьхэлтэй,

Аяга сайгаараа хүндэлдэг гуримтай.

 

Агамнай хүгжэн ерэhэн соелтой,

Мүнөө үеынь дэлгэр тэнюун нютаг.

Яhатан бүхэнөөр эбэй холбоотой,

Яhалал сарюун түбшэн hуудалтай.

 

Агамнай түүхээр баян даа,

Урдынш, мүнөөнэйш хонгео дуутай.

Эрхим түрүү хүбүүд, басагадынь

Дүрбэн зүгтөө hураг суутай.

 

Агамнай – абамнай, алдарнай,

Урдаа хараха омогорхолнай.

Агамнай – намтарнай, найдалнай,

Урмашан баясаха, солорхолнай.

 

СОГТО-ХАНГИЛ

 

Бууралхан аба эжымнай

Буудалхан буусань мүнхэхэн даа.

Залуухан айдар наhымнай

Жаргуулан hуухань энхэхэн даа.

 

Буянтай,

Жаргалтай,

Бууралхан нютагни,

Солотой,

Омогтой,

Согто-Хангилни.

 

Баянхан дэлгэр нютагнай,

Бардамхан хэшэгээр элбэгхэн даа.

Аглагхан сэнхир дайдамнай,

Адуунхан hүрэгөөр үнэрхэн даа.

 

Буянтай,

Жаргалтай,

Бууралхан нютагни,

Солотой,

Омогтой,

Согто-Хангилни.

 

Yнэржэн тэнжэhэн нютагнай

Yргэнхэн орондо хүндэтэйл даа.

Yндэжэл үдэhэн үетэмнай,

Yндэрхэн солыень үргэнхэйл даа.

 

Буянтай,

Жаргалтай,

Бууралхан нютагни,

Солотой,

Омогтой,

Согто-Хангилни.

 

УЯРАН ШЭМШЭРДЭГ

 

Аглагхан Агаяа, тоонтоео бусахадам,

Алагхан зүрхэм уяран шэмшэрдэг.

Абахан эжыдээ, буусадаа буухадам,

Айдархан наhанайм хонхо жэнгирдэг.

 

Сэлгеэхэн Агаяа, тоонтоео бусахадам,

Сэдьхэлхэн бодолни уяран шэмшэрдэг.

Эжыхэн абадаа, буусадаа буухадам,

Эдирхэн наhанайм хонхо жэнгирдэг.

 

БУРЯАД ХЭЛЭН

 

«Наян-наваа» нютагаа

Магтан дуулаhан хэлэн лэ.

Хэр холын угhаа

Хүрэн ерээл маанадтаа.

 

Абай Гэсэрэй түүхые

Амалhаар ерэhэн хэлэн лэ.

Урайн холо сагые

Удхалhаар ерээл бидэндээ.

 

Энэ дэлхэйдэ түрэhэн

Элинсэгүүдэймнай хэлэн лэ.

Уян тодо, нугалбаритай,

Удамуудаймнай хэлэн лэ.

 

Энэл хэлэн дээрэ

Эхэеэ бидэ нэрлээбди.

Энэл хэлэн дээрэ

Инаг дураяа мэдүүлээбди.

 

Тиимэл хадань хэлэеэ

Гамнан, сахин ябаябди.

Гажа-мужа болгонгүй,

Нарин нягтаар сахиябди. 

Залуу наhанhаа гуурhанай хаба туршаhан Рабдан Рабжуевай үгүүлбэреэрээ уян нугархай, түхэлөөрөө тодо нарин шүлэгүдые Ага тойрогто уншаа, шагнаагүй хүн үсөөн байха. Булагаар бурьялhан буряадхан аман зохёолhоо амсан аялгалhан шүлэгүүдынь «Сэдьхэлэй хүбшэргэй» гэhэн түрүүшын ном соонь суглуулагдаба.
Сагhаа урид мордоhон Рабдан Рабжуев дууша сэдьхэлэйнгээ уянгалые дэбтэр болгожо хараха хубигүй байhаниинь харамтай.