С.Б.Цыдыпова,учитель начальных классов;

Жалсанова Света, ученица 9 класса Кижингинской средней общеобразовательной школы им. Х.Намсараева

Бурьялан урдаа Хэжэнгэ гол.

Буряадхан заншалаа hэргээhээр

Байдалаа шэнэлнэл нютагаархин.

Угсаата зонойм yлгы

Yлзы hайхан Хэжэнгэм!

Е.В.Бальжирова, Учитель- поэт

Все дети учатся в школах и в их памяти всегда остаются светлый образ первой учительницы, кто на первых порах в школе заменил им маму, научил делать робкие шаги к самостоятельной жизни. В данной работе я хочу рассказать о замечательной учительнице начальных классов Бальжировой Елизавете Васильевне, которая работала в нашей школе.

Основным источником моей работы являются воспоминания самой Елизаветы Васильевны.

Дэлгэр тэнюун Хэжэнгын аймагай дэбисхэр дээрэ оршодог зуун зугэй заха хизаар Загаhата тосхон тоонтотой Елизавета Васильевна Бальжирова 1927 оной мартын 15, таряаша, малша Васильев Семен ба Алагуева Малаасгай хоерой гэр булэдэ 5-хи уринь боложо турэhэн байна.

Нютагайнгаа долоон жэлэй hургуули дуургээд, Улан-Удын П.И. Чайковскын нэрэмжэтэ хугжэмэй училищиин театральна таhагта ороhон байна.

Тус hургуулида узэхэ уедоо Буряад ороной искусствын габьяата ажал ябуулагшадта заалгаhан байгаа, тиигээд Франциин алдарта драматург Мольерэй «Тартюф», Совет ороной драматург Николай Погодиной «Буутай Хун», («Человек с ружьем») мун Константин Симоновой «Хуушан нухэд» гэhэн зужэгуудтэ хани нухэдоороо хамта наадаа бэлэй. Зугоор Елизавета басаган артист болоогуй, харин хуугэд багашуулые хумуужуулхэ хэрэгтэ амии наhаяа зорюулаад, Хори, Хэжэнгын hургуулинуудаар гушаад жэлдэ багшалhан намтартай.

Муноо ехэ гэр булын урдаа хараха Эхэ Улан-Удэдэ ажаhууна. Наhанай нухэр Гвибал Зориктуевич Бальжировтай хоер хубуудые, гурбан басагадые ажабайдалай ургэн харгыда гарганхай, 12 аша зээнэртэй, 9 гушанартай. Иимэ Эхэ хуундэ hанаата болохо, бодохо, тусэблэхэ, зубшоол заабари угэхэ гэхэ мэтэ юу барагдаха бэлэй даа.

Бальжиров Баир Гвибалович – Буряад Республикын Правительствын туруулэгшын орлогшоор худэлжэ байна.

Хонихоева Сэсэг Гвибаловна – Гурэнэй Правительствын захиргаанай алба хаагшын ажалда.

Бальжиров Батор Гвибалович, Иванова Светлана Гвибаловна,Бидаева Софья Гвибаловна – коммерческэ ажалда

Муноо наhанайнгаа амаралтада гарахадаа, буряад хэлэ бэшэгэй ба литературын багша ябаhанаа hанажа, уран зохеолой гурбан жанр болохо шулэг, проза, зужэг найруулжа захалаа, «Буряад Унэн» газетэдэ, «Байгал» журналда толилуулаа, 1999 ондо зуугаад хуудаhатай «Худан» гэжэ нэрэтэй согсолбори «Бэлиг» хэблэлээр барлуулаа hэн.

Мартын 3-да 2000 – ондо Хэжэнгын Бато Базаронай нэрэмжэтэ литературна нагэдэлэй гэшуун Елизавета Бальжировагай зохеохы ажалай, шэнэ номойнь мундэлhэн удэроор, уулзалгын удэшэ Хэжэнгын интернат – hургуулида унгэргэгдэhэн байна.

«Сортоо хухы» гэжэ зужэгын табигдаhан, олондо hайшаагдаа hэн.

Елизавета Васильевна «Худан» гэжэ зохеол соогоо наhанайнгаа хани нухэр Гвибал Зориктуевич шулэг зохеожо бэшэhэн байна, эбтэй эетэй аяар 61 жэл соо hуужа байнад.

Буряадай арадай уран зохеолшо, Росиин Федерациин, Буряадай болон Хальмагай республткануудэй соел культурын габьята ажал ябулагша Цыден-Жап Жимбиев, залуудаа хамта hургуулида hураhан Елизаветэ Бальжировагай нухэрэйнгоо туруушын номой хэблэгдэхэ болоhдо унэн зурхэнhоо баясаад «Худан» гэжэ нэрэтэй номойнь гарахада, оролто угэ бэшэжэ угэhэн байна.

Манай нэрэтэй турэтэй уран зохеолшод Гунга Чимитов, Солбон Ангабаев, Цэрэн Галанов гэгшэд эдэ шулэгуудыень ундэр дээрэ сэгнэhэн байгаа.

«Худан, Хэжэнгэм харьялнаар…» гэhэн хоердохи шэнэ согсолборинь 2005 ондо гараhан байна. Энэ ном соонь hуулэй жэлнуудтэ бэшэгдэhэн шулэгууд, дуунууд, зорюулганууд болон рассказууд хабсаргагдаа. Номынгоо эгээл туруушын хуудаhанда «Ахынгаа дурасхаалда» гэжэ шулэг Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнда амии наhаяа угэhэн хайрата Сампил ахынгаа нангиин дурасхаалда зорюулна.

Баhа нютагайнгаа Буряад республикын соелой габьяата худэлмэригшэ, СССР-эй кинематографиин эрхимлэгшэ, Россин уран зохеолшодой холбооной гэшуун, Хэжэнгын аймагай уран зохеолшо, публицист журналист Цыдып Балданович Цырендоржиевто, СССР-эй Географическа булгэмэй бодото гэшуун, «Арадай хундын» гэhэн конкурсын «Саган убгэн» гэжэ номинацяар лауреат болоhон байна. Энэ нэрэ зэргэнуудтэ хуртэhэн ушараарнь Елизавета Васильевна шулэг зорюулжа ном соогоо бэшэhэн байна.

«Турэл нютагай харгыгаар…» гэhэн ном соогоо Елизавета Васильевна, гэгээн турэлтэ Далай-ламын ута наhанай тулоо, Буряад оронойнгоо узэсхэлэнтэ hайхан байгаалие, Хэжэнгэ нютагаа, эхэ эсэгэе хани нухэдоо магтан дуулахаhаа гадна, элдэб турэлэй амитадые хамгаалан байбал ехэл hайн гэжэ шулэгууд соогоо уряална.

Номой ушоо нэгэ hонирхолтой талань гэхэдэ богонихон рассказуд гу, али оорынгоо ажаглалтануудые тодо hониноор бэшэхэдэнь, юрын ушарнууд ондоо удхатайгаар тобойжо харагдана.

Уран зохеолшын шулэгуудынь, зужэгуудынь хунэй сэдьхэл сохи элдэб хулгоонуудые харуулhан, баян хэлбэри маягтай, уран хурса удхатай.

Ажалай ветеран Елизавета Васильевна хумуужуулхы ажалдаа эрхимээр худэлнэйнгоо тулоо олон медальнуудаар, хундэлэлэй грамотануудаар тэмдэглэгдэнхэ

Если каждый будет помнить доброту, заботу своих учителей, отдавать уважение их благородному труду, то в наших душах всегда будет гореть пламя любви, теплоты ко всем окружающим людям и наша жизнь станет краше и светлее.

Елизавета Васильевна относится к одной из тех, кто всю свою жизнь, многолетнюю трудовую деятельность посвятила воспитанию и обучению детей Кижингинской долины, внося достойный вклад в развитие образования района. Имя Елизаветы Васильевны по праву должно занимать свое место в истории нашей школы.